BİZANS YAZARLARININ GÖZÜNDEN ÖTEKİ İMAJI VE TARİHSEL GERÇEKLİK: SELÇUKLU SULTANI I. KEYHÜSREV (1192-1197, 1204/5-1211)
Author :
Abstract
Bu çalışmada Türkiye Selçuklu Devleti’nin önemli sultanlarından I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in siyasi ve askeri özelliklerinin yanı sıra karakteri de incelenmektedir. Sultan I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in bu özellikleri Bizans İmparatorluğu’nun Georgios Akropolites, Niketas Khoniates ve Nikephoras Grigoras gibi önde gelen tarihçilerinin görüşleri karşılaştırılarak verilmektedir. Bizans tarihçileri Türkiye Selçuklu Sultanı I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in özelliklerini anlatırken aslında dünya tarihinde sıklıkla görülen bir öteki yaratma veya ötını eserlerine yansıtmışlardır. Bizans tarihçileri, İznik İmparatoru I. Theodoros Laskaris ile çarpışan Sultan I. Gıyaseddin Keyhüsrev’i Antik Pers kralları ile özdeşleştirirken Theodoros’u da III. Aleksandros yani Büyük İskender başta olmak üzere Yunan komutanlar ile özdeşleştirmişlerdir. Bu şekilde Bizans yazarları I. Gıyaseddin Keyhüsrev’i Doğu’nun despot ve sadece savaştan anlayan bir sultan olarak yansıtıp Yunan kökenli olanları bir anlamda yüceltmişlerdir. Ancak yine de tarihçiler Sultan Gıyaseddin Keyhüsrev’i bazı durumlarda cömert ve yardımsever olarak nakletmişlerdir. Ele alınan çalışmada Bizans kaynaklarından yararlanılarak Sultan I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in karakteri ve eylemleri anlatılmakla birlikte Bizans yazarlarının kendileri dışındaki toplumlara nasıl baktığı irdelenmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Sultan Keyhusrev I is examined with both political and military and personal character in this paper. Keyhusrev’s characteristics is given by comparing the leading Byzantine historians’ view like Georgios Akropolites, Niketas Khoniates and Nikephoros Grigoras. While Byzantine historians is writing Keyuüsrev’s characteristics, in fact, reflects to their work alienation which is seen mostly in the world history. When Byzantine historians identified Keyhusrev I to Ancient Persian Kings, Theodor Laskaris to Greek commanders especially Great Alexander (Alexander III). In this way Byzantine writers represented despotic and familiar only with war to Keyhusrev I and glorified to Greek origins. However, Byzantine writer sometimes interpreted Keyhusrev I with generous and benefactor. In this paper it is not only examnined Keyhusrev’s characteristics but also given Byzantine writers’ view to the other societies.
Keywords
- A.G.C. Savvides, “A note on the terms Rum and Anatolia in Seljuk and early Ottoman times”, Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, 5 (1984-85), ss. 95-102.
- A.G.C. Savvides, “Acropolites and Gregoras on the Byzantine-Seljuk Confrontation at Antioch-at-the (A.D.1211). “İngilizce çevirisi ve açıklamaları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 15 (1990-91), ss.93101.
- A.G.C. Savvides, Byzantium in the Near East: Its Relations with the Seljuk Sultanate of Rum in Asia Minor, the Armenians of Cilicia and the Mongols, A.D. c. 1192-1237, (Βυζαντινἀ Κείμενα και Μελέται, 17), Θεσσαλονίκη 1981.
- B.Hendrickx, Οι πολιτικοί και στρατιωτικοί θεσμοί της λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως, Θεσσαλονίκη 1970 (Νεοελ. απόδοση, Αθήνα 1999).
- Claude, Cahen La Turquie pre-ottomane, İstanbul-Paris 1988.
- Claude, Cahen, Osmanlılardan önce Anadolu, çev. Erol Üyepazarcı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2014.
- E. Carl, Σουφισμός. Η Φιλοσοφία και η Πρακτική της Μυστικής Παράδοσης του Ισλάμ, Αθήνα 2001.
- F. Dölger-P. Wirth, Regesten der Kaiserurkunden des oströmischen Kaiserreiches von 565-1453. 3. Teil, Regesten von 1204-1453, München 1977.
- F. Kolovou, Michaelis Choniatae Epistulae, Berlin-New York 2001.
- H. Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία Η λόγια κοσμική γραμματεία των βυζαντινών, tom:II, Αθήνα 1992.
- İbn Bibi, ed. W. Duda, Die Seljukengeschichte des Ibn Bibi, Copenhagen 1959.
- İbn Bibi, El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçukname), haz. Mürsel Öztürk, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara 1996.
- J. L. van Dieten (ed.), Nicetae Choniatae Orationes et Epistulae, Βερολίνο 1972.
- J. Longnon, “La campagne de Henri de Hainaut en Asie Mineure en 1211”, Academie Royale de Belgique, Bulletin de Classe des Lettress, 34 (1948), ss.442-452.
- J. Longnon, L’ empire latin de Constantinople et la Principaute de Moree, Paris 1949.
- J. Richard, La papaute et les missions d’Orient au Moyen Age (XIIIe-XVe siecles), Rome 1977.
- J.-L. van Dieten, Niketas Choniates, Erlauterungen zu den Reden nebst einer Biographie, New York- Berlin 1971.
- J.P. Roux, Türklerin Tarihi Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl, çev. Aykut Kazancıgil, Dergâh Yayınları, İstanbul 2020.
- J.P. Roux, Η ιστορία των Τούρκων. 2000 χρόνια από τον Ειρηνικό ως τη Μεσόγειο, Αθήνα 1988.
- M.C. Bartusis, The Late Byzantine Army. Arms and Society, 1204-1453, Philadelphia 1992.
- M.J. Angold, A Byzantine Government in Exile. Government and Society under the Lascarids of Nicaea (1204-1261), Oxford 1975.
- M.J. Angold, Church and Society in Byzantium under the Comneni 1081-1261, Cambridge 1995.
- Paul, Magdolino, The Empire of Manuel I Komnenos, 1143-1180, Cambridge 1993.
- N. Constantinides, Higher Education in Byzantium in the Thirteenth and Early Fourteenth Centuries (1204-ca.1310), Nicosia 1982.
- P. Badenas, “L’ integration des Turcks dans la societe byzantine (XIe-XIIe siecles). Echecs d’un processus de coexcistence”, Η Βυζαντινή Μικρά Ασία (6ος-12ος αι.) içinde, Αθήνα 1998.
- P. Charanis, “On the Asiatic Frontiers of the Empire of Nicea”, Orientalia Christiana Periodica 13 (1947), ss.58-62.
- P. Zhavoronkov, “Nikejsko-Latiniskje i Nikejsko-Seldzukskje otnosenija v 1211-1216 gg”, Vizantijskij Vremennik 37 (1976).
- R. L. Wolff, “The Lascarids’ Asiatic Frontiers once more”, Orientalia Christiana Periodica 15 (1949), ss.194-197.
- R.L. Wolff-H.W. Hazar, “The Later Crusades, 1189-1311”, ed. K.M.Setton, A History of the Crusades, II, Philadelphia 1962.
- Sp. Vryonis, Η παρακμή του Μεσαιωνικου Ελληνισμού στη Μικρά Ασία και η διαδικασία εξισλαμισμού (5ος -11ος αιώνας), Αθήνα 1996.
- Tamara Talbot Rice, Anadolu Selçuklu Tarihi, çev. Tuna Kaan Taştan, Nobel Yayınları, İstanbul 2015.
- Tamara Talbot-Rice, The Saljuks in Asia Minor, London 1961.
- W. Blum, Georgios Akropolites. Die Chronik, Stuttgart 1989.
- Α. Γ. Κ. Σαββίδης, “Αττάλεα: 11ος -αρχές 14ου αιώνα. Η μετάβαση από τη χριστιανική στη μουσουλμανική εξουσία” Βυζαντινός Δόμος 3 (1989), κυρίως ss.260-266 (Tıpkıbasım, Α. Γ. Κ. Σαββίδης, Βυζαντινοτουρκικά Μελετήματα. Ανατύπωση άρθρων 1981-1990, Αθήνα 1991, ss. 136
- Α. Γ. Κ. Σαββίδης, “Η γνώση των Βυζαντινών για τον τουρκόφωνο κόσμο της Ασίας, των Βαλκανίων και της κεντρικής Ευρώπης μέσα από την ονοματοδοσία” ed. Ν. Γ. Μοσχονάς, Η επικοινωνία στο Βυζάντιο, Αθήνα 1993.
- Α. Γ. Κ. Σαββίδης, Βυζαντινά στασιαστικά και αυτονομιστικά κινήματα στα Δωδεκάνησα και την Μικρά Ασία 1189-1240, Αθήνα 1987.
- Α. Γ. Κ.Σαββίδης, Οι Τούρκοι και το Βυζάντιο A: Προ οθωμανικά φύλα στην Ασία και στα Βαλκάνια, Αθήνα 1996.
- Γ, Μπαιρακτάρης, Ο Εξαίσιος Ρωμιός (Τζελάλ ελ ντιν Ρούμι), Βυζαντιακά 23 (2003), ss. 249-270.
- Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή, eds. A. Heisenberg-P. Wirth, Stuttgart 1978.
- Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγραφή. Η Βυζαντινή ιστορία της λατινοκρατίας (1204- 1261),Θεσσαλονίκη 2004.
- Σ. Ε. Ψαράς, Σελτζουκικά νομίσματα στην Ελλάδα. Σελτζουκικό νόμισμα Καϊχοσρόη Α´ από τη Νάξο (αρχές 13ου αιώνα), Αθήνα 1986.
- Η. Γιαρένης, Ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Θεόδωρος Α Κομνηνός ο Λάσκαρις, Doktora Tezi. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 2003.
- Κ. Βαρζος, Η γενεαλογία των Κομνηνών, Θεσσαλονίκη 1984.
- Νικήτας Χωνιἀτης, Ιστορία, ed. J.L. van Dieten, Berlin, 1975.
- Φ. Χ. Κολοβοὐ, Μιχαήλ Χωνιάτης. Συμβολή στη μελέτη του βίου και του έργου του- το corpus των επιστολώς (Aκαδημία Αθηνών, Πονήματα, 2), Αθήνα 1999.
