Author:
Abstract
İnsanoğlunun sahip olduğu animist ve dinamist dünya görüşü, onun çevresinde gördüğü nesneleri canlı olarak algılamasına ve bu çerçevede her şeyin bir ruhu olduğuna inanmasına neden olmuştur. Bu bağlamda ilkel insan, çevresinde gördüğü birtakım nesnelerin, sahip olduğu bazı özellikler nedeniyle, bir güç ve kudret taşıdığına inanmış ve onları, Tanrısal gücü taşıyan, insanoğlunun Tanrı ile irtibatını sağlayan kutsal varlıklar ya da nesneler olarak değerlendirmiştir. Kült olarak adlandırılan bu varlık ve nesneler içerisinde taş ve ağaçlar ise önemli bir yer tutmuştur. Taş ve ağacın bir kült olarak kabul edilip kutsal sayılmasında, sahip oldukları fiziksel özelliklerin etkili olduğu söylenebilir. Taşlar, en eski dönemlerden itibaren sertliği, sağlamlığı, dayanıklılığı, ebediliği gibi özellikleriyle insanoğlunun dikkatini çekmiş, dolayısıyla taşların gizli ve sihirli bir güce sahip olduğuna inanılmıştır. Bu hususiyetler, taşların pek çok kültür ve inanışta Tanrısal bir varlık olarak görülmesinde ve kutsanmasında etkili olmuştur. Ağacın maddi varlığı ve yapısıyla ilgili iyi bir gözlemci olan insanoğlu, onun yaşam serüveni ile kendisi arasında gördüğü benzerlik ağacın kutsal sayılmasında etkili olmuştur. İslamiyet öncesi Türk toplum yaşamının şekillenmesinde ve yönlendirilmesinde önemli bir yere ve işleve sahip olan kült inanışı, İslamiyet’ten sonra da mevcut dini yapıya uyum sağlayarak çeşitli biçimlerde yaşamaya devam etmiştir. Bu bağlamda Tanrısal gücü ve kudreti taşıyan bu unsurlar, sahip oldukları kutsallık nedeniyle hem İslamiyet’ten önce hem de İslamiyet’ten sonra halk hekimleri tarafından çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde bir şifa aracı olarak da kullanılmıştır. Halk hekimleri, Tanrı kutunu taşıyan bu varlık ve nesnelerden yararlanarak hastalıkları sağaltmaya çalışmışlardır. Bu çalışmada, Elazığ İline bağlı Baskil İlçesinde tespit edilen halk hekimliği tedavi uygulamalarında taş ve ağaç kültünün izleri üzerinde durulacaktır. Ayrıca taş ve ağacın hastalık ya da rahatsızlıkların tedavisinde ne şekilde kullanıldığı da sahadan elde edilen bulgular bağlamında değerlendirilecektir.
Keywords
Abstract
The animist and dynamist philosophy of life of human being caused to perceive that objects are around him/her are alive and to believe that all that everything has a spirit. In this regard, troglodyte beleived that some objects appeared around him has a power and might depending on their sertain properties, and evaluated them as divine power and holy existences or objects which supply a contact between human being and God. Trees and Stones had an important role in these existences or objects which were called as cult. In the acceptance of tree and stone as a cult and consideration them as holy, it can be said that their physical properties has a role. Stones took attentions of human beings since earliest era beacuse of their hardness, solidity, durability, eternity, hence it is believed that Stones has hidden and magic power.These features were effective in acceptanece of stone as divine existence and it its blessing. Human being who is an excellent observator for material existence and structıre of tree blessed the trees by comparing its life adventure and him/herself. The cult belief which has a important role and function in the occurence and orientation of Turkish society before islam has survived different aspects after Islam by adapting to existing Islamic structure. In this regard, the elements which has divine power and might were used by society doctors as healing tool for treatment of different diseases both before islam and after islam. The society doctors tried to terat the diseases by utilizing from these elements which have God cult.
In this study, we will focus on the tree and stone cults for treatment of society doctor appeared in Elazığ province bağlı Baskil town. Morever, use variety of tree and stone in the treatment of disease and discomfort will be evaluated in te context of discoveries whic were obtained from the field.