Author :
Abstract
Yeni kurulan Türkiye Devleti’ni uluslararası diplomaside bağımsız bir devlet olarak tanıtan Lozan Barış Antlaşması uzun süren müzakereler sonunda imzalanmıştır. Bu uzun müzakerelerden biri de, alt komisyonlarda görüşülen Patrik ve Patrikhane kurumunun Yeni konumunun ne olacağı konusudur. 1453 tarihinde İstanbul’un fethiyle, Fatih Sultan Mehmet tarafından iltifat gören ve yaklaşık 500 yıldır İstanbul’da bulunan Patrikhane kurumunun yeni statüsü ve İstanbul’da kalıp kalmayacağı konusu konferansa katılan devletler arasında tartışılmıştır. Türk heyeti, Patrikhane’nin Millî Mücadele süresince yaptığı olumsuz faaliyetlerin altını çizerek, kurumun Türkiye’den çıkarılmasını talep etmiştir. Ancak bu talep, diğer devletler tarafından kabul edilmemiştir. Türk Heyetinin Patrikhane’yi İstanbul’dan çıkarma çabaları sonuçsuz kalmıştır. Patrikhane’nin siyasi statülerinden arındırılması, “ekümeniklik” tartışmalarına son verilmesi ve Patrikhane’nin Türk Devleti tarafından denetlenebilmesinin sağlanması, önemli kazanımlar olmuştur. Patrikhane, Lozan Barış Antlaşması’nda bir kurum olarak yazılı bir karara bağlanmamış, verilen sözler senet kabul edilerek, “sözlü mutabakata” bağlanmıştır.
Keywords
Abstract
The Lausanne Peace Treaty, which introduced the newly established Turkish State as an independent state in international diplomacy, was signed at the end of long negotiations. One of these long negotiations is the question of what the new position of the Patriarchate and Patriarchate institution discussed in sub-commissions. With the conquest of Istanbul in 1453, the new status of the Patriarchate institution, which has been complimented by Fatih Sultan Mehmet and has been in Istanbul for nearly 500 years, and whether it will stay in Istanbul was discussed among the participating states. The Turkish delegation underlined the negative activities of the Patriarchate during the National Struggle and demanded that the institution be removed from Turkey. However, this request was not accepted by other states. The efforts of the Turkish Delegation to remove the Patriarchate from Istanbul have been inconclusive. The purification of the Patriarchate from its political status, ending the "ecumenical" discussions and ensuring that the Patriarchate can be controlled by the Turkish State have been important achievements. The Patriarchate, as an institution in the Lausanne Peace Treaty, was not made a written decision, the promises made were accepted as deeds, and were concluded with "verbal agreement".
Keywords
- Akyol, Taha-Kaplan, Sefa (2013), Açık ve Gizli Oturumlarda Lozan Tartışmaları (TBMM’de Lozan Müzakereleri Tutanakları), Doğan Kitap, İstanbul.
- Akyol, Taha (2014), Bilinmeyen Lozan, Doğan Kitap, İstanbul.
- Atatürk, Gazi Mustafa Kemal (2019), Nutuk (Gençler İçin Fotoğraflarla), Ed: Ali Berktay, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Aydemir, Şevket Süreyya (2010), İkinci Adam C.I, Remzi Kitabevi, İstanbul.
- Coşkun, Alev (2019), Diplomat İnönü Lozan (1922-1923), Kırmızı Kedi yayınları, İstanbul.
- Demirci, Sevtap (2017), Belgelerle Lozan (Taktik-Stratejik Diplomatik Mücadele 1922-1923), Alfa Yayıncılık, İstanbul.
- Erdal, İbrahim (2004), “Türk Basınına Göre; Patrikhane Konusu ve Patrik Araboğlu’nun İhracı Meselesi”, Atatürk Yolu Dergisi, S.33-34, Ankara, s.33-49.
- Erdem, Nilüfer (2016), “Lozan Görüşmeleri Sırasında Patrikhane Meselesi Karşısında Patrik Meletios’un Yunan Kaynaklarına Yansıyan Yaklaşımı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI/33, s.105-134
- Erdoğan, Haşim (2021), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Süryaniler, Kimlik Yayınları, Kayseri.
- Güllü, Ramazan Erhan (2013), Ermeni Sorununun Ortaya Çıkış ve Gelişim Sürecinde İstanbul Ermeni Patrikhanesi’nin Tutumu (1878-1923), (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Güner, Zekai (2017), Lozan’da Türk-Yunan Mübadele Siyaseti, Siyasal Kitabevi, Ankara,
- Gür, Ebru (2006), Lozan Konferansı’nın Türk Basınına Yansımaları, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Howard, Harry N. (2018), Türkiye’nin Taksimi (Bir Diplomasi Tarihi 1913-1923), Salih Sabit Togay (çev.), TTK Yayınları Ankara.
- Karacan, Ali Naci (2012), Lozan, Nokta Yayınları, İstanbul.
- Karakaş, Ömer (2008), Lozan Tutanaklarına ve TBMM zabıt Ceridelerine Göre Lozan’da Azınlıklar Meselesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Lozan Barış Konferansı Tutanaklar- Belgeler (1969), Seha L. Meray (çev)., Takım I C.1 Kitap:1, (Önsöz: İsmet İnönü) Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:291, Ankara.
- Nur, Dr. Rıza (1992), Lozan Hatıraları, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
- Savaş, Tolga (2019), Türkiye’nin Tapu Senedi; Lozan, Kamer Yayınları, İstanbul.
- Selek, Sabahattin (2006), İsmet İnönü Hatıralar, Bilgi Yayınevi, Ankara.
- Sezer, Serab (2012), Lozan ve Mübadele, T.C İstanbul Kültür Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İstanbul.
- Şimşir, Bilal N. (2012), Lozan Günlüğü, Bilgi Yayınevi, Ankara.
- Türk Devrim Tarihi (Harp Okulları İçin Ders Kitabı Olarak Hazırlanmıştır), Genelkurmay Basımevi, Ankara,1971.
- Uçarol, Rıfat (2006), Siyasi Tarih (1789-2001), Der Yayınları, İstanbul.
- Uzun, Hakan (2013), “Türk Heyeti’nin Lozan’a Gidişi ve Lozan Konferans’ı Öncesinde Avrupa’daki Faaliyetleri (5 Kasım 1922–20 Kasım1922)” Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 53, (Lozan Antlaşması Özel Sayısı), 329-350.
- Yalçın, Emruhan (2012), “Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Ekümenikliği Tartışmaları ve Gerçekler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.50 Güz, s. 479-514.
