Author :
Abstract
Roma imparatorluğunun düşüşü neticesinde bu devletin mirasçısı olarak Batı ve Doğu Roma olmak üzere iki devlet siyaset sahnesinde boy göstermeye başladı. Bu devletlerin ikincisi olan Bizans imparatorluğu, Kostantin'in çabaları sonucunda Hıristiyanlığı devletin resmi dini olarak kabul etti. Ancak Roma imparatorluğunun son dönemlerinde devlet ve toplum hayatının bütün alanlarında baş gösteren durgunluk ve gerileme tezahürleri hem Roma kaynaklı Batı hem de İstanbul kaynaklı Doğu kesiminde bütün hızıyla devam etti. Zira bu dönemde (Erken Bizans devri) siyasî, ekonomik, sosyal ve kültürel hayatın her alanını etkisi altına alan dini teşkilatın temsilcisi Ortodoks Kilisesi bütün akli ve nakli ilimleri ve bu alanlarda çalışan ilim adamlarını da ağır baskısı altına aldı. Bu arada anılan bilimlerin başında yer alan tıp ve eczacılık alanlarında çalışan hekim ve Farmakologlar da, bu ağır denetim mekanizmasının baskılarından nasibini almış oldu. Dolayısıyla da Erken Bizans Farmakolojisi iyice incelendiğinde, bu alanda faaliyet gösteren tabiplerin, Antikçağ tıp ve eczacılık bilimlerinde şöhret kazanmış olan Hipokrates, Galenos ve Dioscorides gibi hekim ve Farmakologların bir nevi taklitçisi veya onlar tarafından ortaya konulan birikimlerin birer derleyicisi oldukları görülür. Burada Erken Bizans döneminde öne çıkan Antikçağ Farmakoloji mirasının temsilcileri veya taşıyıcıları olarak Oribasius, Diyarbakırlı Aetius, Aydınlı İskender ve Aeginalı Paulus'u zikretmek mümkündür.
Bu çalışma, Erken Bizans dönemindeki Farmakoloji bilimi ve bu alanda çalışan Farmakologların bir nebzede olsa hayatları ve çalışmaları ile ilgili bilginin yanında, John Scarbocough'un, konu ile ilgili tespitlerini ele alarak bir değerlendirmeyi içermektedir.
Keywords
Abstract
Abstract
As a result of the fall of the Roman Empire, two states, western and Eastern Rome, started to appear in the political scene as the heir of this state. The Byzantine Empire, the second one of these states, accepted Christianity as the official religion of the state as a result of the efforts of Constantine. However, in the last periods of the Roman Empire; the stagnation and regression that emerged in all areas of the state and social life continued at full speed in both part of the Roman-based west and the Eastern-based Istanbul. Because of this period (Early Byzantine period), the Orthodox Church, the representative of the religious organization that influenced all areas of political, economic, social and cultural life, put all mental and transplant sciences and scientists working in these fields under heavy pressure. In the meantime, physicians and pharmacologists working in the fields of medicine and pharmacy, who were at the head of the aforementioned sciences, had also been affected by the pressures of this heavy control mechanism. Therefore, when Early Byzantine Pharmacology is examined thoroughly, it is seen that the physicians operating in this field were some kind of imitators or compliers of savings of physicians and pharmacologists such as Hippocrates, Galenos, and Dioscoride, who gained fame in ancient medicine and pharmacy sciences. Here, it is possible to mention Oribasius, Aetius of Diyarbakır, Alexander of Aydın and Paulus of Aeginal as the representatives or carriers of the Ancient Age Pharmacology heritage that came to the fore in the Early Byzantine period.
This study includes an evaluation of John Scarbocough’s findings on the subject, as well as information about the science of pharmacology, lives and workings of the pharmacologists in this field in the Early Byzantine period.
Keywords
- AKA, İsmail, Timur ve Devleti, Ankara, 1991.
- AKA, İsmail, Timur ve Devleti, Ankara, 1991.
- ALUSÎ, Mahmud Şukri el-Bağdâdî, Bulûğu'l-Ereb fî Ahvâli'l-Arab, Beirut, (Trz.). BABÜR, Bâburnâme, (Haz. Reşit Rahmeti Arat), İstanbul, 1989.
- BAKIR, Abdulhalik, Ortaçağ İslam Dünyasında Itriyât, Gıda, İlâç Üretimi ve Tağşişi, Ankara, 2000.
- BAKIR, Abdulhalik, Ortaçağ İslam Dünyasında Madencilik ve Maden Sanayi, Ankara,BAKIR, Abdulhalik, Osmanlı Öncesi Dönemde Ortadoğu'da Madencilik ve Maden SanayiSektöründe Çalışan İşçilerin Sosyal ve Ekonomik Durumlarına Dair Bir Değerlendirme, XIV.Türk Tarih Kongresi Ankara: 9-13 Eylül 2002, Kongreye Sunulan Bildiriler, Offprint, Vol. 1, p. 401-416.
- BAKIR, Abdulhalik, Ahmet Altungök, Erken Ortaçağların Şehirler Topluluğu: Medâ'in, Belleten, Vol: LXXVIII, Nisan 2014, Nr. 281, p. 1-41.
- BAKIR, Abdulhalik, Ortaçağ İslam Dünyasında Taş ve Toprak Mamulleri Sanayi, Ankara, 2001.
- el-BEKRÎ, Mu'ce mâ İsta'cem mîn Esmâi'l-Bilâd ve'l-Mevâzi', (Thk. Mustafa es-Sakka), Beirut, 1983.
- el-BEYRUNÎ, Ebu'r-Reyhân, Kitabu'l-Cemâhir fî Ma'ri-feti'l-Cevâhir, Beirut, 1984.
- el-CÂHIZ, Ebu Osman Amr b. Bahr, et-Tabassur bî't-Ticâre, (Thk. Hasen Hüsni Abdulvehhab), Beirut, 1983.
- ed-DIMAŞKÎ, Ebu'l-Fadl Ca'fer b. Ali, el-İşâre ilâ Mehâsini't-Ticâre, (Thk. el-Beşrî eş-Şorbecî), Alexandria, 1977.
- ed-DIMAŞKÎ, Ebu'l-Fadl Ca'fer b. Ali, Ticaretin Güzelliklerine İşaret, (Trans. Abdulhalik Bakır), Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, Ankara, 2008, p. 475-540.
- ERDEM, Sargon, Akîk Maddesi, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989, V. II, p.el-GAZÛLÎ, Alâuddin Ali b. Abdullah el-Behâî, Metâli’u’l-Büdûr fi Menâzili’s-Südûr, Egypt, 1299.
- HALİFE B. HAYYÂT, Ebu Amr b. Ebî Hübeyre Halife b. Hayyât el-Leysî el-Usfurî, Tarihu Halife b. Hayyât, Beirut, 1995.
- Halife b. Hayyât Halife b. Hayyât Tarihi, (Trans. Abdulhalik Bakır), Ankara, 2008. el-HAREZMÎ, Mefâtihu'l-Ulûm, Cairo, 1981.
- el-HEMDANÎ, Ebu Muhammed el-Hasan b. Ahmed b. Ya'kub b. Yusuf b. Davud, Sifatu Cezîreti'l-Arab, Frankfurt, 1993.
- HINZ, Walther, İslam'da Ölçü Sistemleri, (Trans. Acar Sevim), İstanbul, 1990.
- HİTTİ, Philip K., Siyasî ve Kültürel İslam Tarihi, (Trans. Salih Tuğ), İstanbul, 1989. İBN BATUTA, Rihletü İbn Batuta, Beirut, 1992.
- İBN EBİZZÂHİR, er-Ravzatü’l-Behiyyeti’z-Zâhire fi Hıtati’l-Mu’ziyyeti’l-Kâhire, (Thk. Eymen Fuad Seyyid), Cairo, 1996.
- İBNU’L-ESÎR, İzzuddin Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Abdulkerim el-Cezerî, el-Kamil fî't-Tarih, Beirut, 1982.
- İBNU’L-MÜCÂVİR, Cemâleddin Ebu'l-Feth Yusuf b. Ya'kub b. Muhammed, Tarihu'l-Müstabsir, Leiden, 1951.
- İBNU'S-SÂ'Î, Tâcüddin Ebu Tâlib Ali b. Encüb, "Halifelerin Hatunları" Olarak AdlandırılanHükümdarların Hür ve Cariye Eşleri, (Trans. Abdulhalik Bakır), Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, Ankara, 2008, p. 189-267.
- el-İBŞİHÎ, Şihâbuddin Ahmed, el-Müstatraf fî kulli Fennin Müstazraf, (Thk. Müfid Muhammed Kamiha), Beirut, 1986.
- el-İDRİSÎ, Ebu Abdullah eş-Şerîf, Nüzhetü'l-Müştâk fî İhtirâki'l-Afâk, Cairo, 1994.el-İSTAHRÎ, Mesâliku'l-Memâlik, Leiden, 1927.
- el-KAHHÂLE, Ömer Rıda, Mu'cem Kaâi'li'l-Arab el-Kadîme ve'l-Hadîse, Beirut, 1997.
- el-KALKAŞANDÎ, Ebu'l-Abbas Ahmed b. Ali b. Ahmed b. Abdullah Subhu'l-A'şa fî Sına'ati'l-İnşa, Beirut, 1987.
- KUŞOĞLU, Mehmet Zeki, Resimli Ansiklopedik Türk Kuyumculuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1994.
- el-MAKARRÎ, el-Muhtâr mîn Nevâdiri'l-Ahbâr, Beirut, 1994.
- el-MAKRİZÎ, Takiyyuddin Ebu Muhammed Ahmed b Ali b. Abdulkâdir b. Muhammed, es-Sülûk lî Ma'rifeti Düveli'l-Mülûk, Cairo, 1972.
- el-MES'UDÎ, Mürûcu'z-Zeheb ve Ma'dini'l-Cevher, (Thk. Kasım eş-Şemâ'î er-Rifâ'î), Beirut, 1989.
- METZ, Adem, el-Hadâretü'l-İslamiyye fî'l-Karni'r-Râbi el-Hicri, (Trans: Muhammed Ebu Ride), Beirut, 1967.
- NASIR-I HÜSREV, Ebu Mu’în Nâsır b. Hüsrev b. Hâris el-Kubâdyânî el-Mervezî, Sefername, (Trans. Abdülvehap Tarzi), İstanbul, 1950.
- POLO, Marco, Geziler Kitabı, (Trans. Ömer Güngören), İstanbul, 1985.
- es-SA’ÂLİBÎ, Ebu Mensur Abdulmelik b. Muhammed b. İsmail en-Nisâbûrî,Simâru’l-Kulûb fi’-Muzâf ve’l-Mensûb, (Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), Cairo,es-SELMÎ, Arâm b. el-Esbuğ, Tihâme Dağlarının Adları ve Sâkinleri, (Trans. Abdulhalik Bakır) Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler II, Ankara, 2008, p. 153-201.
- SEVR, Abdullah Ahmed Muhammed, Hâzihi Hiye'l-Yemen, San'a, 1969.
- ŞEYHU’R-REBVE, Şemsüddin Ebu Abdullah Muhammed b. Ebî Talib el-Ansârî ed-Dımaşkî, Nuhbetü'd-Dehr fî Acâibi'l-Berri ve'l-Bahr, Beirut, 1988.
- AN UNKNOWN AUTHOR, Kitâbu’l-İstibsâr fi Acâibi’l-Amsâr, (Pub. Sa’d Zeğlûl Abdulhamid), ed-Dâru’l-Beyzâ (Morocco), 1985.
- ZEYDAN, Corci, Tarihu't-Temeddüni'l-İslami, Beirut, 1967.
