Suriye Selçuklu Meliki Tacüddevle Tutuş'un Faaliyetlerinin Bölgede Yaşanan Siyasi ve Askeri Gelişmeler Üzerine Etkisi
Author :
Abstract
Tutuş, Sultan Alp Arslan’ın oğlu Sultan Melikşâh’ın da kardeşidir. Melikşâh, Büyük Selçuklu Devleti tahtına geçtikten sonra Tutuş’u Suriye’ye göndermiştir. Çünkü o, bu sayede hem kardeşini tahttan uzak tutmak hem de onun Selçuklular adına Suriye’de fetih faaliyetleri gerçekleştirmesini istemiştir. Tutuş, Suriye’ye gittiğinde burada bulunan Türkmen Beyi Atsız, Büyük Selçuklu Devleti adına önemli başarılar elde etmişti. Ancak o, Dımaşk’ta Fâtımîler tarafından kuşatılınca Tutuş’tan yardım istemiş, o da yardıma gelerek şehrin idaresini ele geçirmiş ve Atsız’ı bertaraf ederek “Suriye Selçuklu Melikliğini” ilan etmiştir. Tutuş bundan sonraki süreçte gerek yerel idarecilere gerekse Mısır’daki Fâtımîlere karşı Suriye topraklarında hâkimiyet sahasını genişletmek için mücadele etmiştir. Fakat Melikşâh’ın ölümünden sonra Büyük Selçuklu Devleti tahtı için harekete geçerek bu mücadelenin yarım kalmasına sebep olmuş ve Melikşâh’ın oğluyla yaptığı savaşı da hayatıyla birlikte kaybetmiştir. Biz ise bu çalışmamızda Tutuş’un Suriye’de bulunduğu süre boyunca yaptıklarının bölge ve Selçuklu tarihi üzerine etkisini açıklamaya çalışacağız.
Keywords
Abstract
Tutus is the son of Sultan Alp Aralan and he is the brother of Sultan Meliksah, after Meliksah took the throne of the Great Seljuk State, he sent Tutus to Syria. Because he wanted to keep his brother away from his trone. He also wanted to make canquests in Syria though his brother. Türkmen Bey Atsız was also in Syria where the conquests wewrew realized. But the Fatimids surrounded him in Damascus. Fort his reason, he asked for help from Tutus that accepted and went to town. Tutus entered the city but took over the administration of the city by killing Atsız. He declared himself a “Syrian Seljuk Melik”. He fought both Fatımids and local rulers in Syrian territory in order to expand the domain of Seljuks. But after the death of the sultan, Tutus took action to seize the throne of the Great Seljuk State. For this reason the struggle in Syria was left unfinished. Tutus who died in this war fought with Meliksah’s son Berkyaruk. In our study we will try to explain the activities of Tutus in Syria and place of these activities in Seljuk history.
Keywords
- AHMED B. MAHMUD, Selçuknâme, Cilt I, (Haz. Erdoğan Merçil), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul, 1977
- AKSARAYÎ, Kerîmüddin Mahmud-i, Müsâmeretü’l-Ahbâr, (Çev. Mürsel Öztürk), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2000
- ANNA KOMMENA, Alexiad, (Çev. Bilge Umar), İnkılâp Yayınevi, İstanbul, 2010
- AZÎMÎ, Azîmî Tarihi (Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler), (Çev. Ali Sevim), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2006
- BUNDÂRÎ, Zubdetü’n-Nusra ve Nuhbetü’l-Usra, (Çev. Kıvameddin Burslan), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1999
- ÇELİK, Aydın, Fâtımîler Devleti Tarihi (909-1171), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2018
- İBNÜ’L-ADÎM, Bugyetü’t-Taleb Fî Tarihi Haleb (Biyografilerle Selçuklu Tarihi), (Çev. Ali Sevim), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989
- İBNÜ’L-CEVZÎ, Abdurrahman, el-Muntazam Fî Târîhi’l-Ümem’de Selçuklular, (Ter. Ali Sevim), Türk Tarih Kurumu, Ankara,2014
- İBNÜ’L-ESÎR, el-Kâmil Fi’t-Târih (İslâm Tarihi), Cilt 10, (Çev. Abdülkerim Özaydın), Çağrı Yayınları, İstanbul, 1987
- İBNÜ’L KESÎR, el-Bidaye ve’n-Nihaye, Büyük İslâm Tarihi, (Çev. Mehmet Keskin), Çağ Yayınları, İstanbul, 1995
- KAFESOĞLU, İbrahim, Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Ötüken Neşriyat, 2. Basım, İstanbul, 2014
- KAZVİNÎ, Hamdullah Müstevfî-yi, Târih-i Güzide (Çev. Mürsel Öztürk), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2018
- KOCA, Salim, “Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın Suriye, Filistin, Mısır Politikası ve Türkmen Beyi Atsız”, Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Berikan Yayınevi, Ankara, 2010, s.105-145 KOCA, Salim, “Sultan Melikşah’ın Güney-Doğu Anadolu Politikası “Diyâr-ı Bekr” Bölgesinin Fethi ve Türkleşmesi, Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Berikan Yayınevi, Ankara, 2010, s.189-213
- RÂVENDÎ, Muhammed b. Ali b. Süleyman, Râhat-üs Sudûr ve Âyet-üs-Sürûr, Cilt I, (Çev. Ahmet Ateş) Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1999
- REŞÎDÜ’D-DÎN, Fazlullah, Cami’ü’t-Tevârih, Selçuklu Devleti, (Çev. Erkan Göksu-H. Hüseyin Güneş), Selenge Yayınları, İstanbul, 2010
- Sadruddîn Ebu’l-Hasan Ali İbn Nâsır İbn Ali el-Hüseynî, Ahbâr’üd-devlet’is- Selçukiyye, (Çev. Necati Lûgal), Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999
- SEVİM, Ali, Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2000
- SEVİM, Ali, “İbnü’l-Kalânisî’nin Zeylü Tarih-i Dımaşk Adlı Eserinde Selçuklularla İlgili Bilgiler I. (H. 436-500-1044/45-1106/07)”, Belgeler, Cilt XXIX, Sayı 33, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2008, s.1-43
- SEVİM ALİ-MERÇİL ERDOĞAN, Selçuklu Devletleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014
- SIBT İBNÜ’L-CEVZÎ, Mir’âtü’z-Zamân Fî Târîhi’l-Âyân’da Selçuklular, (Çev. Ali Sevim), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2011
- TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yayınları, 7. Baskı, İstanbul, 2002
- TURAN, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Ötüken Neşriyat, 21. Basım, İstanbul, 2016
- YİNAÇ, Mükrimin Halil, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, I. Cilt, (haz. Refet Yinanç), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2013
- ZAHÎRU’D-DÎN NÎŞÂBÛRÎ, Selçuknâme, (Çev. Ayşe Gül Fidan), Kopernik Kitap, İstanbul, 2018
