Author :
Abstract
Atasözleri ve deyimler toplumların düşünce yapısını yansıtan en önemli kalıp ifadelerdir. Ait olduğu toplumun yaşam biçimi hakkında önemli ipuçları verir. Hayvancılığa önem veren Türk kültüründe hayvanlarla ilgili birçok atasözü ve deyim vardır. Atasözleri ve deyimlere en çok yansıyan hayvan “it, köpek” olmuştur. Türk dilinin tarihi dönemlerinde yazılmış eserlerde it ve köpek kelimesi yaygın bir biçimde kullanılmıştır. Günümüzde nezaket ifadesi olarak “köpek” kelimesinin kullanılması tercih edilse de tarihi metinlerde, atasözleri ve deyimlerde “it” kelimesinin kullanımı daha yaygındır. Atasözleri ve deyimlerde gerçek anlamdan yola çıkılarak hayvanın birçok özelliği ortaya konmuştur. Bazı özellikleri mecaz yoluyla kişilere yüklenmiş ve verilmek istenen mesaj somutlaştırılarak anlatılmıştır. Kullanım alanı oldukça genişleyen “it ve köpek” kelimeleri atasözleri ve deyimlerde ölçü ifadesi olarak da yaygın bir biçimde kullanılmıştır. Bu çalışmada öncelikle tarihi süreç içerisinde “it ve köpek” kelimelerinin farlı dönemde kullanımına yer verilmiştir. İt ve köpek kelimelerinin yer aldığı atasözleri ve deyimler insanların zihninde uyandırdığı anlamlar açısından sınıflandırılmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Proverbs and idioms are the most important stereotypes that reflect societies' mindset. They give significant clues about the society they belong to. In Turkish culture giving special importance to husbandry, there are lots of proverbs and idioms about animals. The most reflected animal to proverbs and idioms are “tanto, dog”. In the works written during the historical periods of Turkish language, the words tanto and dog are widely used. Nowadays, even though the word “dog” are being prefered as a courtesy statement, in historical texts, the usage of the word “tanto” are common in proverbs and idioms. In proverbs and idioms, by looking at the real meaning, many features of the animal have been revealed. Some of their features have been given to the people through metaphor and the message to be given has been explained by embodying. The words “tanto and dog” whose usage area is considerably expanding have been used widely in proverbs and idioms as measure statement. In this work, firstly, the usage in different periods of the words “tanto and dog” in the historical process are included. The proverbs and idioms including the words “tanto and dog” are tried to be classified in terms of the meanings that they are awakening in peoples’ minds.
Keywords
- Derleme Sözlüğü I-XII, (1993), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 211/1-12. AKSAN Doğan (2006b). Dil, Şu Büyülü Düzen..., Ankara: Bilgi Yayınevi.
- AKSOY, Ömer Asım, (2007), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İnkilap Kitabevi.
- BARUTÇU ÖZÖNDER F. Sema, (1996), Alȋ Şȋr Nevȃi Muhȃkemetü’l-Lügateyn İki Dilin
- Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler 1-2, (2004), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- EKER, Özge, (2015), Kutadgu Bilig Dizini, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek
- EMİROĞLU, Selim (2012). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Özellikleri Bakımından Yağış
- Küçük Armağanı), Volume 7/3, Summer 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number:
- ERCİLASUN, Ahmet Bican- AKKOYUNLU Ziyat, (2014), Kaşgarlı Mahmud Divân-ı Lügâti’t
- ERDOĞAN, Songül, (2020), “Anadolu Ağızlarındaki Oya Adları Üzerine Bir Tasnif Denemesi”,
- Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 101, Şubat 2020, s. 199-214 ISSN: 2148-2489
- GÜLENSOY, Tuncer, (2007) Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü,
- GÜLSEVİN, Güler, (2007), “Kutadgu Bilig’in Dilinde Lehçelerin Özellikleri: ‘denk çiftler’”,
- https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi, 03.05.2020)
- KANAR, Mehmet, (2011), Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Say yayınları.
- KARATAŞ, Mustafa, (2013), Türk Dilinde Yanış (Motif) Adları-Anadolu Sahası-,Muğla: Muğla
- KARTALCIK, Vedat (2008). “Anadolu Ağızlarında Üzüm Adlandırmaları / TurkıshStudies,
- Volume 3/5, Fall 2008, www.turkishstudies.net, DOI Number:
- SARIKAYA, Mahmut,(2016) Yukarı Arpaçayı Boylarının Söz Varlığı Kalıp Sözler, Ankara:
- SİNAN, Ahmet Turan, (2015), Türkçenin Deyim Varlığı, İstanbul: Kesit yayınları.
- TAN, Nail, (2014), Öz Köz Töz (Halk Kültürü Araştırmaları), Ankara: Kültür Ajans Yayınları
- XXXIII-/ 2013-Bahar, s.221-281.
- TOPARLI, Recep, VURAL Hanifi, KARAATLI Recep, (2003), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara:
- ÜNLÜ, Suat (2013) ,Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları
- YİĞİT, Neslihan Huri (2018), “Türk Dünyası Efsanelerinde Hayvanlarla İlgili Motifler Üzerine”,
