Author :
Abstract
Bayrâmîlik Anadolu topraklarında doğup büyüyen bir Türk mutasavvıfı olan Hacı Bayrâm-ı Velî tarafından kurulmuştur(ö. 833/1429-30). Bayrâmîliğin kurucusu Hacı Bayrâm-ı Velî XIV. Yüzyılın ilk yarısında Ankara’da doğmuştur. Hacı Bayrâm-ı Velî'nin, şeyhi Hamîdüddin'in Aksaray'da vefatından sonra Ankara'ya döndüğü ve irşad faaliyetine başladığı 815 (1412) yılını Bayrâmîyye'nin kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir. Kökeni itibarıyla Safeviyye tarikatına bağlanan bu tarikat Hacı Bayrâm-ı Velî’nin ölümü üzerine ikiye bölünmüştür. Akşemseddin’e bağlı olan kısım Ehl-i Sünnet çizgisini takip ederek merkezi yönetimle iyi ilişkiler geliştirirken Dede Ömer Sikkînî’ye bağlananlarda merkezi yönetimden uzak muhalefet içerisinde bir tavır sergilemişlerdir. Bayrâmîlik XVI. Yüzyılda Melâmîlik şekline dönüşecektir. Melâmîlik Osmanlı tarihinde resmi ideoloji ve düzene karşı çıkan çok mühim ve çok geniş bir taban bulup sosyal hareketliliğe neden olacaktır. Bayrâmî Melâmîleri olarak bildiğimiz bu tarikat 1561 den sonra Hamzavîlik olarak adlandırılacaktır. Aynı zamanda bu tarikata Hamzavî Melâmîleri ya da ikinci Devre Melâmîleri denmektedir. Tarikata adını veren kişi Şeyh Hamza Bâlî aynı zamanda Sultan Hamza olarak da bilinmektedir. Şeyh Hamza Bâlî Melâmî hareketini Anadolu’dan Rumeli topraklarına taşımıştır. İleriki dönemlerde Ebussuud Efendi “İsmai’il’in katli zendeka ve ilhada bina olunmuş idi. Şeyh Hamza dahi ol tarikde ise katli meşrudur” şeklinde fetvasıyla Hamza Bâlî’yi idama mahkûm etmiştir.
Keywords
Abstract
Bayrâmîyye is founded by a Turkish mystic named as Hacı Bayram-i Veli(d. 833 / 1429-30), born and raised in Anatolian lands. The founder of the Bayrâmîyye Hacı Bayrâm-ı Velî was born in Ankara in the first half of XIVth century. The year 815 (1412), when Hacı Bayrâm-ı Velî returned to Ankara after the death of Shaykh Hamiduddin in Aksaray and began his activity in the irsad, is regarded as the foundation date of Bayrâmîyye. This sect, which is linked to the Safavid sect by its origin, is divided into two on the death of Hacı Bayrâm-ı Velî. The part connected to Akşemseddin developed a good relationship with the central government by following the line of Ahl-i Sunnat, while Dede Ömer Sikkînî had an attitude in the opposition far away from the central government. Bayrâmîyye turn into a shape named as Melâmîyye in the XVIth century. Melâmîyye finds a very important and very broad base against the official ideology and the establishment in Ottoman history and will cause social mobilization. This sect which we know as Bayrammal Melâmîs will be called Hamzavîyye after 1561. At the same time, this sect is called the Hamzavi Melamis or the Second Circuit Melamis. The person who gave the name Tarikat is also known as Sheikh Hamza Bâlî and Sultan Hamza at the same time. Sheikh Hamza Bâlî carried the Melamian movement from Anatolia to the land of Rumelia. Ebussuud Efendi in the following periods, said “if Sheikh Hamza is in the way of Ismai'il so he would be murdered” and he was executed.
Keywords
- ALġAN, Mehmet Hakan, Anadolu Erenleri (Melâmet Hırkası) , Kurtuba Yayınevi, Ġstanbul, 2012.
- Yayınevi, Ġstanbul, 2012.
- AZAMAT, Nihat, “Hacı Bayrâm-ı Velî”, TDVİA, C.XIV. Ġstanbul, 1996, s.442-447.
- AZAMAT, Nihat, “Hamza Bâlî”, TDVİA, C. 15, Ġstanbul, 1997, s.503-505.
- BAYRAMOĞLU, Fuad, Hacı Bayrâm-ı Velî, Türk Tarih Kurumu (TTK), Ankara 1989.
- BAYRAMOĞLU, Fuat -Nihat Azamat, “Bayrâmîyye”, TDVİA, C.V, Ġstanbul 1992, s.269-273.
- CEBECĠOĞLU, Ethem, Hacı Bayrâm-ı Velî, Türk Diyanet Vakfı, Ankara, 1998.
- DĠA, “Melâmîyye”, TDVİA, C.XIX, Ġstanbul, 2004, s. 25-35.
- GÖLPINARLI, Abdülbaki, Melâmîlik ve Melâmîler, Ġstanbul, 1992.
- GÖLPINARLI, Abdülbaki, Tasavvuf, Gerçek Yayınevi, Ġstanbul, 1985.
- 2003, s. 251-272.
- Ankara, 1976, s. 200-205.
- İslami Araştırmalar Dergisi, C. IV/3 (1990) , s.190-194.
- Belleten, C. LXI, Türk Tarih Kurumu, Nisan 1997, s.93-110.
- Yüzyıllar), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ġstanbul, 2013.
- Heterodoksisinin Teşekkülü) , Dergâh Yayınları, Ġstanbul, 2014.
- Congres of Orien Talistes (15-22 Eylül 1951, İstanbul) , Leiden, 1957, s. 279-286
- ġAHĠN, HaĢim, “Ömer Dede Sikkinî”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi , c.34, Ġstanbul, 2007, s.55-56.
