Author :
Abstract
Günümüz Hatay ilinin merkez ilçesi konumundaki Antakya’nın adı, kökeni itibariyle Büyük İskender’in komutanlarından olan Seleukos Nikator (Seleukos I) tarafından belirlenmiştir. Seleukos Nikator Antakya kentini M.Ö. 300’de Seleukos Krallığı’nın başkenti olarak seçmiş ve bu krali merkezi babası Antiokhus’a ithaf ederek, Antiocheia/Antiocheia olarak adlandırmıştır. Zamanla neredeyse Sardes’ten Hindistan’a kadar uzanacak geniş bir coğrafyanın başkenti olan Antiokheia, Seleukoslar’ın başkenti olmasının yanı sıra, Mısır’daki İskenderiye kentiyle birlikte Doğu coğrafyasında Hellenizmin kültür evrelerinin oluşumuna katkı sunarak, önemli bir merkez halini almıştır. Oldukça zengin bir etnisiteye sahip olan Antiokheia, başlangıçta dönemin kültürel ve dinsel açıdan merkez kenti olan Babil örnek alınarak kurulmuş, ardından tüm maddi ve manevi kültür varlıklarıyla bir Hellen kentine dönüştürülmeye çalışılmıştır. Aynı dönemde kadim kent Babil, Seleukos Krallarınca ziyaret edilmiş, buradaki tapınaklar restore edilmiş ve Babil kenti Seleukos Kralları tarafından, yarattığı tüm zenginlikleriyle koruma altına alınmıştır. Seleukos Krallarının Babil’de gerçekleştirmiş olduğu bu icraatlar, Babilce yazılmış çivi yazılı metinlerde kayıt altına alınmıştır. Antiokheia, Sami dil ailesinden olan bu Babilce kayıtlarda Antikiia/Antukiya/Antikiya olarak kaydedilmiş ve günümüz Antakya adının kullanımına kaynaklık etmiştir. Bu çalışmada, Seleukos Kralı Seleukos III Keraunos dönemine tarihlenen Babil çivi yazılı metnin (BCHP 12) ışığında günümüz Antakya yer adının etimolojik analizi ve bu yer adının Seleukoslar sonrasındaki süreçte geçirdiği değişimlerin genel olarak incelenmesi amaçlanmıştır.
Keywords
Abstract
The name of Antakya, which is the central district of today's Hatay Province, was determined by Seleucus Nikator (Seleucos I), who was one of the commanders of Alexander the Great. Seleucus I chose the city of Antakya as the capital of the Seleucid Kingdom in 300 BC, and this king named it Antioch by dedicating it to his father, Antiochus. Antiokheia, which is the capital of a large geographical region that stretches from Sardes to India in time, has become an important center, contributing to the formation of Hellenism's cultural stages in the eastern region together with the Alexandria city in Egypt, besides being the capital of Seleucus. Antiochia, which had a very rich ethnicity, was originally established taking the example of Babel, the cultural and religious central city of the period, and then they tried to turn it into a Hellenic city with all its material and spiritual cultural assets. In the same period, the old Babylonian city was visited by the Seleucid Kings. The temples there were restored and all the wealth it had was protected by the Seleucid Kings of Babylon. These actions, which the Seleucid Kings carried out in Babylon, were recorded in the cuneiform scripts written in Babylon. Antiokheia was recorded as Antikiia/Antukiya/Antikiya in the Babylonian records of the Sami language family and is the root of name Antakya used today. In this study, it is aimed to investigate the etymological analysis of the name of the place called Antakya and the changes occurred in the name of this city after the Seleucids in the light of the Babel cuneiform scripts (BCHP 12) dated to the Seleucid period.
Keywords
- Asbridge, T. S., Asbridge, The Creation of the Principality of Antioch, 1098-1130, The Boydel Press, New York 2000.
- Billows, R.A., Antigonos the One-Eyed and the Creation of the Hellenistic State, University of California Press, California 1997.
- Broquiére, B., Bertrandon de la Broquiére’in Denizaşırı Seyahati, edt. Ch. Schefer, sunuş: Semavi Eyice, çev. İlhan Arda, Eren Yay., İstanbul 2000.
- Bruun, P., ―Coins and the Roman Imperial Goverment‖, Roman Coins and Public Life Under the Empire: E. Togo Salmon Papers II, edt. George M. Paul-M. Ierardi, 1999. s. 19-41.
- Butcher, K., ―The Colonial Coinage of Antioch-on-the-Orontes c.AD 218-53‖, The Numismatic Chronicle (1966-), Vol. 148, 1988, s. 63-75.
- Cohen, G. M., The Hellenistic Settlements In Syria, The Red Sea Basin, and North Africa England: University of California Press 2006.
- Demirkent, I., Haçlı Seferleri, Dünya Yayınevi, İstanbul 1997.
- Downey, G., A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arap Conquest, New Jersey: Princeton University Pres 1961.
- Fulcherius Cartonensis, Gesta Francorum Iherusalem Peregrinantium, RHC, Occ. III, Paris, 1866.Genç, Ö-Korunur, H., ―Antakya`nın Haçlılar Tarafından Ele Geçirilişi‖ The Studies of Ottoman Domain, 6-10 2016, s. 60-83.
- Giorgi, A. U., Ancient Antioch, From the Seleucıd Era To The Islamıc Conquest, Cambridge University Press, Cambridge 2016.
- Grainger, J. D.,Great Power Diplomacy in The Hellenistic World. London and New York: by Routladge Taylor and Fracis Group 2017.
- Grainger, J. D., The Seleukid Empire of Antiochus III: 223-187 BC., Pen and Sword Books, England 2015.
- Grainger, J. D., The League of the Aitolians, Leiden, Boston, Köln Brill NV 1999.
- Grainger, J. D., Seleukos Nikator –Constructing a Hellenistic Kingdom. New York: by Routledge 1990.
- Grayson A. K., Assyrian and Babylonian Chronicles, (ABC) Texts From Cuneiform Sources, Eisenbrauns 1975 (ABC no. 13B).
- Gün, D., XVIII. Yüzyılda Antakya’nın Sosyal Ve Ekonomik Yapısı (1708-1777), Fırat Üniv. Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları No: 20. Elazığ, 2012.
- , American Numismatic Soc., 1983.(s. 119).
- Michaud J.F; Haçlı Seferlerinin İlginç Olayları, Güray Kırpık (haz.), Ankara: Lotus Yayınevi, 2011.
- Nakib, B., Antakya Ağzı -Dilbilgisi ve Sözlük, Hatay Folklor Araştırmaları Derneği Yay., AntakyaÖztürk, J., ―Kilis Ve Hatay Ağızlarının Karşılaştırılması‖, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11/28 2014, s. 85-122.
- Pamir, H., ―Alalakh’dan Antiokheia’ya Hatay’da Kentleşme Süreci‖, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 6, S. 12, 2009, s. 259-266.
- Sachs, A. J.-Hunger, H., Astronomical Diaries and Related Texts from Babylonia, Vol. III, Diariesfrom 164 B.C. to 61 B.C. Vienna: Verlag der österreichischen Akademie der Wissenschaften, Vienna 1996.
- Tabula Peutingeriana: Vignette Antioch, Codex Vindobonensis 324, G. W. Bowersock, Mosaics as History: The Near East from Late Antiquity to Islam, Harward University Press 2006.
- Temizkan, M., Seleukoslar Döneminde Antiocheia (Antakya), Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2017.
- Tozlu, S., Antakya (Hatay) Tarihi Bibliyografyası, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Müdürlüğü Yayını, Elazığ 2009.
- Van der Spek, R.J., ―The Cult for Seleucus II and His Sons in Babylon‖, N.A.B.U, 2016/1, 52-53.Wayne G. S., Ancient Coin Collecting IV: Roman Provincial Coins, Krause Publications, 1998.Yıldırım, N., ―Çivi Yazılı Belgelere Göre Patina Krallığından Unqi Krallığına Antakya ve Amik Ovasının Tarihsel Süreci‖, Belleten-289, Türk Tarih Kurumu 2016. s. 701-722.
- Yıldırım, N., ―Asi Nehri’nin Adı Üzerine Bir İnceleme‖, Archivum Anatolicum, 11/2, 2017, s.77-Harita 1: Antakya’da Kurulmuş Olduğu Düşünülen
- Grek Yerleşimleri. (Jocquot, 1931.)Resim 1: BCHP12-Seleucus III Chronicle (BM 35421 Önyüz) (BM 35421 Arkayüz) British MuseumHarita 2: Antiokheia’nın Antikçağ’daki Şehir Planı (Downey 1961.)
- Harita 3: Peutinger Haritasında Antakya (Tabula Peutingeriana 9B4-Viyana/ Vignette Antioch-Bowersock 2006.)Resim 2: Antiochus I Soter- Apollo. Seleukia basımlı tetradrahmi (Houghton 1988.)
- Resim 3: Severus Alexander (222-235) döneminde Antakya’da basılan bronz sikkenin bir yüzünde başında Antakyasurları ile tasvir edilen Tanrıça Tykhe (Bereket Tanrıça/Antakya’nın Koruyucu Tanrıçası) yer almıştır. (Orijinal ve Sonradan işlem görmüş kopyası) (Butcher 1988.)
