Author :
Abstract
Uluslararası ilişkilerin yürütülmesindeki en önemli unsurlardan birisi devletlerin birbirini karşılıklı temsilidir. Devletlerarası ilişkilerde karşılıklı temsili sağlayan en önemli kişiler ise elçilerdir. Bu durum elçilere verilen karşı taraf hükümdarı nezdinde kendi devlet başkanını temsil yetkisi ile ilgilidir. Bu sebeple iki devlet arasındaki diplomatik ilişkilerin kurulması ve gelişiminde elçilerin faaliyetlerinin bilinmesi oldukça önem arz etmektedir. Bu noktada 1526 Mohaç Meydan Muharebesi ile başlayan ve uzun yıllar devam eden Osmanlı-Avusturya ilişkilerinde birçok elçinin karşılıklı olarak gönderildiği bilinmektedir. Bunlardan birisi XVIII. yüzyılın ortalarında Babıâli’ye gönderilen Heinrich Christoph Freihher Von Penkler’dir. Çalışmada XVIII. yüzyıl Osmanlı-Avusturya ilişkilerinin gelişiminde önemli katkıları olan Avusturya elçisi Heinrich Christoph Freihher Von Penkler’in iki kez getirildiği İstanbul elçiliği sırasındaki faaliyetleri üzerinde durulmuştur. İlki 1742-1754 yılları arasında, ikincisi 1762-1766 yılları arasında elçilik faaliyetlerinde bulunan Penkler’in elçiliği Osmanlı-Avusturya ilişkileri açısından oldukça önemlidir. Nitekim Penkler ilk elçiliği sırasında 1739 Belgrad Barış Antlaşması’nın 1747 yılında uzatılmasını sağlamıştır. Yedi Yıl Savaşları’na denk gelen ikinci elçiliği döneminde ise Penkler, devleti ile Osmanlı arasındaki ilişkilerin dostça devam etmesinde büyük rolleri olmuştur. Çalışmada XVIII. yüzyıl Osmanlı-Avusturya ilişkilerinin gelişiminde Heinrich Christoph Freihher Von Penkler’in etkisi ortaya çıkartılmak istenmektedir. Yine çalışmada elçinin Osmanlı İstanbul’da kaldığı süre boyunca ihtiyaçlarının karşılanması ve teşrifat kuralları dâhilinde kendisine yapılan uygulamaların tespiti üzerinde durulmuştur. Araştırmada bu amaçları gerçekleştirmek amacıyla döneme ait birinci kaynaklar olan arşiv vesikaları ile kronikler ve diğer eserlerden istifade edilmiştir.
Keywords
Abstract
One of the most important elements in the conduct of international relations is mutual representation of states. The most important persons providing mutual representation in interstate relations are the embassys. This is related to the authority to represent his / her president in the presence of the opposing ruler given to the embassies. For this reason, it is very important to know the activities of the ambassadors in the establishment and development of diplomatic relations between the two states. At this point it is known that many ambassadors were sent mutually in the Ottoman-Austrian relations which started with 1526 Mohaç Meydan Battle and continued for many years. One of them is XVIII. Heinrich Christoph Freihher Von Penkler, who was sent to the Babıâli in the middle of the century. In study Heinrich Christoph Freihher Von Penkler, who is an important contributor to the development of Ottoman-Austrian relations in the 18th century, has been focusing on the activities of the Istanbul embassy, which was brought twice. The embassy of Penkler, which was in the province of 1742-1754 and the second of which was in the embassy activities between 1762-1766, is very important in terms of Ottoman-Austrian relations. As a matter of fact, during the first embassy of Penkler, the 1739 Belgrade Peace Treaty was extended in 1747. In the period of the second embassy, which corresponds to the Seven Years' War, the Penkler played a major role in maintaining friendly relations between the state and the Ottoman Empire. In study the influence of Heinrich Christoph Von Penklers in the development of Ottoman-Austrian relations in the 18th century is desired. Again during the study, it was emphasized to meet the needs of the embassy during the Ottoman period in Istanbul and to determine the applications made to them within the guidelines. In order to realize these aims in the research, archive resources, which are the first sources of turnover, were used from chronicles and other works.
Keywords
- nr. 156/11718; 159/11971; 180/14034; 208/16475; 108/7760; 115/8317; 132/9745;157/11732; 158/11908; 187/14518; 195/15279; 101/7108; 231/18494; 232/18545; 231/18496;232/18616; 237/19032; 239/19193; 251/20442; 257/20914; 257/20916; 264/21398; 264/21399; 63/4093; 71/4670; 99/6985.
- ALTUĞ, Uğur (2002) 1740-1755 Tarihli Ecnebi Defterlerine Göre Osmanlı AvusturyaMünasebetleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- BEYDĠLLĠ, Kemal (1991) “Avusturya (Tarih)”, DİA. (C. 4, ,s. 174-177). Ġstanbul: TürkiyeDiyanet Vakfı Yayınları._____________ (1997) “Osmanlı Ve Avrupa Devletleri Arasında Ġttifaklar Ve Siyasî Ahlâk(1790-1856)”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Sempozyuma Sunulan Tebliğler, (15-17 Ekim s. 35- 45). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- BOZKURT, Nurgül (2000) Osmanlı ArĢiv Belgelerine Göre Osmanlı-AvusturyaMünasebetleri (1740-1788), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Isparta.
- _______________ (1997) “XVIII. Yüzyılın BaĢlarında Osmanlı-Avusturya Ticari”, Münasebetleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, (C. XII, s. 184-194). Ġzmir.
- _____________ (2002) “Avusturya Kapı Kethüdalığı (1700-1736)”, OTAM, (S. 13, s. 245- 259). Ankara.
- DAVĠD, Geza (2005) “Mohaç”, DİA. (C. 30, s. 231-232). Ġstanbul: Türkiye Diyanet VakfıYayınları.EBÛ SEHL NUMAN EFENDĠ (1990). Tedbîrât-ı Pesendide, (Yay. Haz. Ali İbrahim Savaş),Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.ELĠBOL, Numan (2003) XVIII. Yüzyılda Osmanlı-Avusturya Ticareti, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ġstanbul.
- EMECEN, Feridun M. (2005), “Mohaç Muharebesi”, DİA. (C. 30, s. 232-234 ). Ġstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- ERĠM, Nihat (1953) Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, C. I, Ankara: Tarih Kurumu Yayınları.
- HACER, TopaktaĢ (2015) “Osmanlı Diplomasisinde “Tayinat Sisteminin UygulanıĢı veKaldırılıĢı (1794) Üzerine Bazı Tespitler”, Akademik İncelemeler Dergisi, (C. 10 Sayı: 1, Yıl: s. 31-49).
- HATTĠ MUSTAFA EFENDĠ (1999) Viyana Sefâretnâmesi, (Haz: Ali Ġbrahim SavaĢ),INGRO, Charles (2011). “The Habsburg-Ottoman Wars And The Modern World”, The Peaceof Passorowitz 1718, (Ed: Charles Ingro-Nikola Samardzic-Jovan Pesalj), Purdue Unıversity Press, s. 3-9. Indıana.
- INGRO, Charles-Yasir Yılmaz (2010) “Ottoman VS. Habsburg: Motives And Priorites”,Empires and Peninsulas: Southeastern Europe Between Karlowitz and the Peace of Andrianople (1699-1829), (Ed: Palamen Mitev vd.), s. 5-19. Berlin.
- ĠPġĠRLĠ, Mehmet (1995) “Elçi”, DİA, (C. 11, s. 3-15). Ġstanbul: Türkiye Diyanet VakfıJORGA, Nicolai (2005) Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, IV, (Çev. Nilüfer Epçeli), Ġstanbul: Yeditepe Yayınları.
- KOLÇAK, Özgür (2012) “Vasvar AntlaĢması”, DİA. (C. 42, s. 560-562). Ġstanbul: TürkiyeKOLODZĠEJCZYK, Dariusz (2000) Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th-18th Century): An Annotated Edition of Ahdnâmes and Other Documents, Brill, Leiden.
- KÖHBACH, M. (2000) “Çasar veya Ġmparator: Jitvatorok AntlaĢmasından (1606) SonraRoma Kayzerlerinin Osmanlılar Tarafından Telakkubu Hakkında”, (Terc: Yusuf Alperen Aydın), Tarih Dergisi, (XXXVII, s. 159-169).
- KUMRULAR, Özlem (2011) “Orta Avrupa‟nın Kaderini DeğiĢtiren SavaĢ: Mohaç”, Yeni Belgeler Işığında Osmanlı-Habsburg Düellosu, s. 35-75. Ġstanbul: Kitap Yayınevi.
- KURAN, Ercüment (1988) Avrupa‟da Osmanlı İkâmet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasi Faaliyetleri (1793-1821), Ankara: Türk Kültürünü AraĢtırma Enstitüsü.
- KURTARAN, Uğur (2014b) Sultan I. Mahmud ve Dönemi 1730-1754, Ankara: Atıf Yayaınları.
- _________________ (2015) “Osmanlı Diplomasi Tarihinin Yazımında Kullanılan BaĢlıcaKaynaklar Ġle Bu Kaynakların Ġncelenmesindeki Metodolojik ve Diplomatik Yöntemler Üzerine Bir Değerlendirme”, OTAM, (38/Güz, s. 109-139).
- _________________ (2015) “XVIII. Yüzyıl Osmanlı-Avusturya AntlaĢmalarında Belgrad ĠleĠlgili Hükümler”, Yeni Türkiye Dergisi, (Mart-Haziran, Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı II, s. 1638-1652).
- _________________ (2014a) “XVIII. Yüzyıl Osmanlı-Avusturya Siyasi ĠliĢkileri”, Tarih Okulu Dergisi, (Mart Yıl: 7, Sayı: XVII, s. 393-419).
- ____________________(2016) “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti Ġle Avusturya ArasındakiTicaret AntlaĢmaları ve YaĢanan DeğiĢimler (1718-1791)”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9 (2), s. 743-770).
- MOLNAR, F. Monika (2002) “Venedik Kaynaklarında Karlofça AntlaĢması: Diplomasi veTören”, Türkler, (C. 9, s. 783-791). (Ed: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca),Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- ÖZ, Mehmet (2002) “II. Viyana Seferi‟ne Kadar XVII. Yüzyıl”, Türkler, (C. IX, s. 711-729). (Ed: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- ÖZCAN, Abdülkadir (2001) “Karlofça AntlaĢması”, DİA. (C. 24, s. 504-507). Ġstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- PURGSTAL, J. Von Hammer (1998). Osmanlı Devleti Tarihi, C. VI, (Çev: Vecdi Birun). Ġstanbul: Üçdal NeĢriyat.
- ROĠDER, Karl A. (1982) Austria's Eastern Question, 1700-1790, Neww Jersey: Princeton Universıty Press
- SAVAġ, Ali Ġbrahim (2002) “Osmanlı Devleti Ġle Habsburglar Arasındaki DiplomatikĠliĢkiler”, Türkler, (C. 9, s. 555-566). (Ed: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca),______________ (1996c) “Osmanlı Diplomasisinin Yapısal ve Siyasal Dönemleri Hakkında Bir Ġnceleme”, Askeri Tarih Bülteni, (Sayı: 4, s. 1-13).
- _______________(1992) “Osmanlı Diplomatikasına Ait Nâme-i Hümâyun, Ahidnâme-i Hümâyûn ve Mektup Tahlilleri”, OTAM, (Sayı: 7, s.219-253).
- ____________ (1996b)“Osmanlı Elçilerinin Resmi Kabul Protokolleri”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, (S. 11, s. 111-124).
- _____________ (1996a) “Osmanlı Elçilerinin Sefaret Güzergâhları” , Toplumsal Tarihi, (Sayı: 27, Yıl: 1996a, s. 54-61).
- ________________ (2007) Osmanlı Diplomasisi, Ġstanbul: 3 F Yayınları.
- ______________ (1997) Osmanlı Diplomasisinde El-Kadimu Yüzaru Kaidesi”, Tarih Enstitüsü Dergisi (Prof Dr. M. Münir Aktepe‟ye Armağan), (S. XV, s. 431-457).
- SERTOĞLU, Mithat (1962) Resimli-Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi, C. V, Ġstanbul: Ġskit Yayınevi.
- SETTON, Kenneth M. (1991) Venice, Austria and Turks in the Seventeenth Century, Phladelphia: The American Philosophical Society.
- SPULER, Von Bertold (2003) “1739 Belgrad BarıĢ AntlaĢması‟na Kadar Avusturya DevletiTarafından Ġstanbul‟a Gönderilen Elçiler”, (Çev. Ali Ġbrahim SavaĢ), Türklük Araştırmaları Dergisi, (S. 14, Eylül, s.1-17).
- STEPANEK, Petr (2002) “Zitvatorok (1606) ve Vasvar (1664) AnlaĢmaları Arasında OrtaAvrupa‟da Osmanlı Siyaseti”, Türkler, (C. 9, s. 730-738) (Ed: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- ġEMDANĠZDE FINDIKLILI SÜLEYMAN EFENDĠ (1974) Mür‟it-i Tevârih, C. I, (Haz: M. Münir Aktepe), Ġstanbul: Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- TEBLY, Karl -Bekir Sıtkı Baykal (1979) “Nemçe Ġmparatorlarının Ġstanbul‟a Yolladığı ElçiHeyetleri ve Bunların Kültür Tarihi Bakımından Önemli Tarafları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, (C. 7, s. 247-263).
- TUKĠN, Cemal (1964) “Pasarofça”, İA, (C. 9, s. 514-523). Ġstanbul: MEB Yayınları.UNAT, Faik ReĢit (1984) Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnâmeleri, Ankara: Türk Tarih KurumuUZUNÇARġILI, Ġsmail Hakkı (1988) Osmanlı Devleti‟nin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı,VAK‟ANÜVĠS MEHMED SUPHĠ EFENDĠ (2007) Suphi Tarihi, (Haz. Mesut Aydıner), Ġstanbul: Kitapevi Yayınları.
- YALÇINKAYA, M. Alaaddin (2002) “18. Yüzyıl Islahat, DeğiĢim ve Diplomasi”, Genel Türk Tarihi, (C. VII, s.479-511). (Ed. Güler Eren), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- _____________________ (1996) “Osmanlı Devleti‟nin Yeniden Yapılanması ÇalıĢmalarında Ġlk Ġkâmet Elçisinin Rolü”, Toplumsal Tarihi, (C. VI, Sayı: 32, s. 45-53).Ġsdtanbul.
- YILDIRIM, Ġbrahim (2014) Osmanlı Devleti‟nde Elçi Kabulleri, Ġstanbul: Kitap Yayınları.
- YILDIZ, Yusuf (2013) Osmanlı-Habsburg İlişkileri, Kanuni-Şarklen-Busbecq, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- ZINKEISEN, Johann Wilhelm (2011) Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. 5, (Çev: Nilüfer Epçeli), Ġstanbul: Yeditepe Yayınları.
