Author :
Abstract
Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti’nde işgale uğrayan bölgelerdeki okullarda eğitim öğretimde ciddi aksaklıklara yol açmıştır. Örneğin Selanik’i 1913’te ele geçiren Yunanlılar, Türklere ait tüm okul binalarına el koymuştur. Selanik’te 1885 yılında Müslüman Türkler tarafından Usul-i Cedit yöntemiyle eğitim vermek amacıyla açılan Feyz-i Sıbyan adlı okulda eğitim öğretim faaliyetlerine ara vermek zorunda kalınmış bir süre sonra da okul tamamen kapanmıştır. Selanik’in işgali üzerine Feyziye’nin neredeyse tüm öğrencileri başta İstanbul olmak üzere anavatana gelmiştir. Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı sırasında Selanik’ten İstanbul’a göç eden ailelerin yoğun talebi üzerine İstanbul’da yeni bir Feyziye Mektebi açılmasına karar verilmiştir. Bu kararın alınmasında Rumeli göçmenlerinin çocuklarının gittikleri okullarda uyum sorunu yaşamaları etkili olmuştur. Ünlü eğitimci Satı Bey’in müdürlüğünü yaptığı ve Yeni Mektep adıyla 1915’te açılan okul, yürüttüğü modern eğitim programları nedeniyle muhacir aileleri arasında büyük ilgi görmüştür. Okulun adı, 1917 yılında Feyziye Mektebine dönüştürülmüş, I. Dünya Savaşı’nın ve Mütareke döneminin olumsuz koşullarına rağmen uyguladığı disiplinli eğitim anlayışı sayesinde tüm ülkede tanınmaya başlamıştır. Bu çalışmada, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı sırasında Rumeli’den göç eden Müslüman Türklerin eğitim öğretim sorunları, Feyziye Mektebi örneği üzerinden irdelenecektir. Ayrıca bulgular ışığında; birçok modern eğitim metotlarının öncüsü ve uygulayıcısı olan Feyziye Mekteplerinin Türk eğitim tarihi içindeki köklü yeri ortaya konmaya çalışılacaktır. Araştırma verileri döneme ilişkin arşiv kaynakları, süreli yayınlar, tetkik eserler ve anılardan oluşmaktadır.
Keywords
Abstract
Balkan Wars and World War I created serious setbacks in education and training at schools in Ottoman Empire regions which were occupied. For instance, The Greek who occupied Salonika in 1913 seized all school buildings that belonged to Turks. Feyz-i Sıbyan school established by Muslim Turks in 1885 in Salonika to provide education with Usul-i Cedit method had to stop education and training activities and later completely closed down. Following the occupation of Salonika, almost all the students of the Feyziye School came to the motherland especially to Istanbul. It was decided to found a new Feyziye School in İstanbul upon the intense demands of the families who immigrated to Istanbul from Salonika during the Balkan Wars and World War I. This decision was affected from the fact that the children of the Rumelia emigrants had trouble adapting to their new schools. The school, titled Yeni Mektep (New School) and managed by the famous educator Satı Bey, was opened in 1915 and attracted great attention of the refugee families due to its modern education programs. Later, the school was transformed into Feyziye School in 1917 and started to be recognized nationwide as a result of its disciplined educational approach despite the negative conditions created by World War I and the Armistice period. This study will examine the problems related to education and training faced by the Muslim Turks who emigrated from Rumalia during Balkan Wars and World War I by addressing the Feyziye School sample. Also, findings will be used to present the long-established position of Feyziye Schools, the pioneer and implementer of various modern education and training methods, in the history of Turkish education. Resrach data will be composed of archived resources regarding the period, periodicals, studies and memoirs
Keywords
- AĞANOĞLU, H. Yıldırım, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Talihi Göç, Kum Saati Tarih Dizisi, İstanbul, 2001.
- AKYÜZ, Yahya, “Atatürk’ün Eğitim Düşüncesinin Kökenleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. VII/23 Mart 1992, s. 224.
- AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Pegem Yayınevi, Ankara, 2015.
- ALKAN, Mehmet Ö., İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Selanik’ten İstanbul’a Terakki Okulları (1876-2000), İstanbul, 2000.
- ARSLAN, Sezen, Balkan Savaşları Sonrası Rumeli’den Türk Göçleri ve Osmanlı Devleti’ndeİskânlar, Yayınlanmammış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2008.
- BOA, Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y. MTV), 260/200, (30 Ra.1322/14 Haziran 1904). BORAK, Sadi, Atatürk, Kırmızı Beyaz, İstanbul, 2004.
- DÜNDAR, Fuad, İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
- ELÖVE, Mustafa E., Bir Demet Işık, İstanbul, 1991.
- EMRE, Ahmed Cevad, İki Neslin Tarihi, Mustafa Kemal Neler Yaptı?, İstanbul, 1960.
- ERGÜN, Mustafa, “Satı Bey Hayatı Ve Türk Eğitimine Hizmetleri” İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 1, Malatya, 1987, s. 4-19.
- EYİCE, Semavi, “Atatürk’ün Doğduğu Yıllarda Selanik”, Doğumunun Yüzüncü Yılında Atatürk’e Armağan, İstanbul, 1991.
- HALAÇOLU, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1995.
- KASKATI, Arif Necip, “Atatürk’ün Selanik’teki Hülyaları”, Cumhuriyet, 19 Ağustos 1948.
- KAYA, Mehmet, Balkan Savaşları Sırasında Anadolu’ya Göçler ve Karşılaşılan Sorunlar, History Studies Special Issue on Balkan Wars Volume 5/Issue 6, Ankara, 2013.
- MAZOWER, Mark, Selanik Hayaletler Şehri (Hıristiyanlar, Müslümanlar ve Yahudiler 1430/1950), İdefix Yayınları, İstanbul, 2007.
- MEHMETEFENDİOĞLU, Ahmet, “Fevziye Mektebi’nin 25. Yıl Kutlamalarında Okunan Bir Şiir Üzerine, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, c. IX/20-21, 2010, s.143-156.
- ÖZCAN, Mert, “Atatürk’ün İlk Öğretmeni Şemsi Efendi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 20, Ankara, Mart 1991.
- ÖZDEMİR, Nuray, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Cemiyet Kadını: Nakiye Elgün, Phoenix Yayınevi, Ankara, 2014.
- ÖZYÜREK, Mustafa, “Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir Eğitimci: Nakiye Elgün”, Atatürk Dergisi, c. 3/2, Erzurum, 2014, s. 41-43.
- SANDALCI, Mert, Feyz-i Sıbyan’dan Işık’a, Fevziye Mektepleri, İstanbul 2005.
- SÖNMEZ, Cemil, Atatürk’ün Yetişmesi ve Öğretmenleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2004.
- ŞİMŞEK, Hüseyin Şimşek, “Osmanlı Devleti’nde Özel Okullar ve İlk Türk Özel Okulunun Tarihçesine Dair Yeni Bilgiler”, Bilig, Kış 2014, Sayı: 68, s. 209-230.
- ŞİMŞİR, Bilal N., Türk Yazı Devrimi, Ankara, 1992.
- TESAL, Reşat D., Selanik'ten İstanbul'a Bir Ömrün Hikâyesi, İletişim Yayınları, 1998.
- Ülke Eğitiminde 90. Yıl (1885-1975), Özel Işık Lisesi, Feyziye Mektepleri Vakfı, İstanbul, 1975.
