Author :
Abstract
Türkmenler 647 yılından itibaren Irak bölgesine yerleşmeye başlamışlardır. Bölgeye uzun yıllar damgasını vurduklarından dolayı, Irak’ın coğrafyasının bir bölümü “Türkmeneli” olarak adlandırılmıştır. Türkmeneli Musul şehrinin batısındaki Telafer ilçesi ve civarındaki köylerden başlayarak doğu ve güneydoğuya doğru, Musul, Erbil, Altunköprü, Kerkük, Tuzhurmatu (Tazehurmatu), Kifi, Karatepe, Kızılarbat, Hanakin, Mendeli, Bedre ve Şahbaran şehirlerini kapsayan bir bölgedir. Türkmenler; Osmanlı Devleti döneminde bu coğrafyada, devletin ana unsurlarından birisi olarak yaşamlarını huzur ve güven içerisinde devam ettirmişlerdir. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine gelindiğinde ise batılı devletlerin Irak coğrafyası üzerindeki emellerinden dolayı, günümüzde de halen daha devam eden zor günleri başlamış oldu. Türkmeneli özelinde Irak bölgesi Musul meselesi ile Anadolu’dan ayrılmış ve Türkmenler İngiltere yönetimi altına girmişlerdir. 1918-1932 yılları arasındaki dönem İngiliz manda yönetimi olarak geçmiş ve Türkmenler bu dönemde bazı katliamlara maruz kalmışlardır.
Keywords
Abstract
Turkmen started to come to Iraq region from 647. Due to the fact that they have stamped the region for many years, some of the geography in Iraq is called Turcomania. Turcomania is a region covering the cities of Mosul, Arbil, Altun Kupri, Kirkuk, Tuz Khurmatu (Tazehurmatu), Kifri, Karatepe, Kızılarbat, Hanakin, Mendeli, Bedre and Shahbaran, starting from the town of Telafer and its surrounding villages to the east and southeast. During the Ottoman period, the Turkmen continued their lives as peace and security as one of the main elements of the state. When the Ottoman Empire came to its recent times, the difficult times of Turkmens continued today due to the western states' immigration to Iraq's geography. Turcomania region, the Iraqi region was separated from the Mosul and the anadol, and the Turkmen were under British rule. The period between 1918 and 1932 was referred to as the British mandate and the Turkmen were exposed to some massacres during this period.
Keywords
- Akgül, Suat ve Uzel Sahir, Musul Kerkük Harekatı, Berikan Yayınları. Ankara, 2001.
- Akgül, Suat ve Uzel Sahir, Musul Kerkük Harekatı, Berikan Yayınları. Ankara, 2001.
- Bağbozan, Şeref, Baas Yönetimi Altındaki Irak Türkleri, Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş 2007.
- Bayburt, Deniz, “Lozan Barış Konferansı ve Musul Meselesi Görüşmelerinde NasturilerinDurumu”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 45, Bahar 2010, s. 1-36.
- Choi, Kwangso, The Orijinal Turkish Concerns About Development in Northern Iraq, Bilkent University Department of İnternational Relations, Ankara 2008.
- Çağrı, Metehan, “Irak’ta Türkmen Olmak”, Gencay Dergisi, Sayı 1, Şubat 2012, s. 25-28. Dağdaş, Gürcan, Kâğıda Düşenler, Babil Yayınları, İstanbul 2004.
- Ellis, Matthew H., King Me: The Political Culture of Monarchy in Interwar Egypt and Iraq, Faculty of Oriental Studies University of Oxford Yayınları, Londra 2005.
- Erdoğan, Haşim ve Öz, Enes, Ortadoğu’da Bir Yurt: Türkmeneli Coğrafyası, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı 82, Ortadoğu Özel Sayısı I, Ankara 2016, s.206-216.
- Howard, Harry N, “Paris, San Remo, Sevr’de Türkiye’yi Yok Etme Planları”, (Çev. Müge Yılmaz) Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 79, Ağustos, 2003, s. 38-50.
- Human Rights Federation Turkish World Human Rights Association Iraq Human Rights Center, Kirkuk Human Rights Report, Ankara 2007.
- Hürmüzlü, Erşat, The Turkmen and Iraqi Homeland, Kerkük Vakfı Yayınları, İstanbul 2003. Hürmüzlü, Erşat, The Turkmen Reality in Iraq, Kerkük Vakfı, İstanbul 2005.
- Hürmüzlü, Habib, “Türkmen Şehri Telafer ve Yabancı İşgale Karşı Irak’ta İlk Ayaklanma”, Ortadoğu Analiz Dergisi, Sayı 5, Mayıs, 2009, s. 31-38.
- Johnson, Constance, Iraq: Legal History and Traditions, The Law Library of Congress Yayınları, Washington 2004.
- Judith. S. Yaphe, The View From Basra: Southern Iraq’s Reaction to War and Occupation 1915– 1925, Colombia University Yayıncılık, New York 2004.
- Karahisarlı, Abdullah, “Irak Türkmenleri”, Turan Stratejik Araştırmaları Merkezi Dergisi, Sayı 5, Kış 2010, s. 78-82.
- Kasalak, Kadir, “Irak’ta Manda Yönetiminin Kurulması ve Atatürk Dönemi Türkiye-Irak İlişkileri”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 9, Şubat, 2007, Yıl, 5, s.187-201.
- Kavak, İsmail Hakkı, 21. Yüzyılda Kerkük’teki Gelişmeler, Türkiye’ye Yansımaları ve Bölgedeki Türkmen Halkın Durumu, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007.
- Kavuncu, Orhan, Kerkük Katliamından 50 Yıl Sonra, “İnsan Vatanını Sever”, Irak Türkmen Cephesi Temsilciliği Yayınları, Ankara 2009.
- Kayılı, Ali Gökhan, The Iraq Turkmen 1921–2005, Kerkük Vakfı Yayınları, İstanbul, 2008. Kaymaz, İhsan Şerif, Musul Sorunu, Otopsi Yayınları, İstanbul 2003.
- Kemal, Cemal, “Birinci Dünya Savaşı ve Sonrası Musul Meselesi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 40, Kasım, 2007, s.643-691
- Kerkuklu, Mofak Salman, Brief History of Iraqi Turkmen, Yıldız Yayıncılık, Dublin 2004.
- Kısıklı, Emine, “Yeni Gelişmeler Işığında Geçmişten Günümüze Musul Meselesi”, AnkaraÜniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 24, Kasım 1999–2003, s.487- Köprülü, Ziyat, Irak’ta Türkmen Varlığı, Örnek Limited Şirketi Yayınları, Ankara 1996.
- Köprülü, Ziyat, “Türkmenlerin Maruz Kaldığı İlk Katliam 1”, Kerkük Dergisi, Sayı, 26. Küzeci, Şemsettin, Kerkük Soykırımları, Teknoed Yayınları, Ankara 2004.
- Marufselim, Aydın, Türkiye ve Irak İlişkilerinde Türkmenler: Körfez Savaşı SonrasındanGünümüze, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslar Arası İlişkiler Anabilim Dalı, Ankara, 2007.
- Öke, Mim Kemal, Belgelerle Türk-İngiliz İlişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu (1918–1926), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1992.
- Özmen, Şefika, Türk-İngiliz İlişkilerinde Restorasyon Dönemi (1926–1939), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2009.
- Saatçi, Suphi, Hasretin Adı Kerkük, Ötüken Yayınları, İstanbul 2008.
- Saatçi, Suphi, Irak’ta Türk Varlığı, Tarih Araştırma ve Dökümentasyon Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, İstanbul 1996.
- Saatçi, Suphi, Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri, Ötüken Yayınları, İstanbul 2007.
- Sarıkoyuncu, Esra Değerli, Lozan Barış Antlaşmasında Musul, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 10, Sayı 18, Aralık 2007.
- Silleli, Turan, Büyük Oyunda Türkiye-Irak İlişkileri, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2005.
- Türkmen, Zekeriya, Musul Meselesi Askeri Yönden Çözüm Arayışları (1922–1925), Atatürk Araştırma Merkezi Atatürk Kültür-Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara 2003.
- Toby Dodge, The British Mandate in Iraq 1914–1932, University of London Middle East Online Yayınları 2; Irak 1914–1974 Gale Dijital Koleksiyonlar, Londra 2006.
- Yalçın, Semih, Misak-ı Milli ve Lozan Barış Konferansı Belgelerinde Musul Meselesi, AtatürkAraştırma Merkezi Yayınları, Misak-ı Milli ve Türk Dış Politikası’nda Musul, Kerkük ve Erbil Meselesi Sempozyumu, Ankara 1998.
- Yazıcı, Nevin, “1926–1956 Dönemi Türk Dış Politikasında Musul Sorunu”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 7, Sayı 14, Güz 2011, s. 133-179.
