Author :
Abstract
Aksaray şehrinin Selçuklular ve beylikler devrinde önemli bir merkez olduğu görülmektedir. Özellikle Selçuklular devrinde başkent Konya’yı ülkenin doğu kısmına bağlayan yol güzergâhı üzerinde bulunması bu hususu biraz daha önemli kılmıştır. Ayrıca bölge Anadolu’da kuzeyi güneye, güneyi de kuzeye bağlayan yolların kesiştiği yol güzergâhı üzerinde yer almaktadır. Bu sebepten şehir ve çevresinin Anadolu’da güneye (Suriye ve Mısır), güneyde Anadolu’ya girmek isteyen kuvvetlerin geçiş noktaları üzerindedir. Bundan dolayı şehrin çok sayıda medeniyete ev sahipliği yaptığı görülmektedir. Aksaray’ın Türk hâkimiyetine girmesinden sonrada bölgede hâkimiyet mücadelelerinin devam ettiği görülmektedir. Bölgede, Selçuklu, Danişmendli, İlhanlı, Eretna ve Kadı Burhaneddin Devletinin hâkimiyet mücadeleleri görülmektedir. 15. yüzyıla gelindiğinde ise Aksaray Karamanoğullarının hâkimiyet sahasında önemli bir şehirdir. Ancak bölge 15. yüzyıl içerisinde Osmanlı-Karamanoğlu mücadelesine sahne olmuş ve Osmanlı bu mücadeleyi kazanmıştır. Karaman topraklarının bütününün ele geçirilmesini takiben Karaman eyaleti kurulmuş ve Aksaray’da bu eyalette sancak merkezi olarak yapılandırılmıştır. Ayrıca Karamanoğulları hâkimiyetinde bulunan bütün yerleşim birimlerinde yer alan vakıf ve mülk kayıtları 1476 yılında düzenlenen defterle kayıt altına alınmıştır. Bu defterde yer alan bilgiler doğrultusunda Aksaray şehrinin vakıf kurumları, fizik yapısı, ekonomik durumu gibi hususlar bu makale kapsamında değerlendirilecektir.
Keywords
Abstract
The city of Aksaray is an important center during the period of Seljuks and principalities. Especially in the Seljuk period, the fact that it is located on the route connecting the capital city Konya to the eastern part of the country has made this city more valuable. In addition, the region is located on the intersection of the north and the south in Anatolia. This is why the city and its surroundings are on the transition points of the Anatolian forces that want to enter the south (Syria and Egypt) and the forces in the south that want to enter in Anatolia. For this reason, the city seems to have hosted many civilizations. After its entry into Turkish domination, it appears that the struggle for domination in the region has continued. In the region, Seljuk, Danişmend, Ilhan, Eretna, Kadı Burhaneddin State have battled for domination. In the 15th century, Aksaray was an important city in the dominance of Karamanoğulları. However, during the 15th century, the Ottoman-Karamanoglu struggle took place and the Ottoman Empire won the battle. Following the seizure of all of the Karaman lands, Karaman province was established and this province was constructed as a sanjak center in Aksaray. In addition, foundation and property records in all the settlement units under Karamanoğulları dominion were registered with the book that was prepared in 1476. In accordance with the information contained in this book, issues such as the foundation institutions, physics structure and economic situation of Aksaray city will be evaluated within the scope of this book.
Keywords
- Aksarâyî, (2000), Müsâmeretü’l-Ahbâr, çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
- ERGENÇ, Özer, (1980), “Osmanlı Şehrinde Esnaf Örgütlerinin Fizikî Yapıya Etkileri”, I. Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi Tebliğleri (Ankara, 11-13 Temmuz 1977), Meteksan Limited Şirketi, Ankara, s. 103-109.
- ERGENÇ, Özer, (1981), “Osmanlı Şehirlerindeki Yönetim Kurumlarının Niteliği Üzerine Bazı Düşünceler”, VIII. Türk Tarih Kongresi (Ankara 11-15 Ekim 1976), II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s. 1265-1276.
- ERGENÇ, Özer, (1984), “Osmanlı Şehrindeki Mahallenin İşlev ve Niteliği Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları, IV, s. 69-77.
- Hoca Sadettin Efendi (1979), Tacü’t-Tevarih, III, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Kültür bakanlığı, Ankara.
- İbn Bibi, (1996) El-Evâmirü’l-Alâ’iyye Fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye , C. I, çev. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı, Ankara.
- KONYALI, İ. Hakkı, (1974)Abideleri ve Kitabeleri İle Niğde Aksaray Tarihi, C. I-III, İstanbul.
- KUBAN, Doğan (1968), “Anadolu Türk Şehri, Tarihi Gelişmesi Sosyal ve Fizikî Özellikleri Üzerine Bazı Gelişmeler”, Vakıflar Dergisi, VII, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, s. 53-73.
- METİN, Rafet, (2009), “XVI. Yüzyılda Niğde ve Kırşehir Sancaklarında Mahalle Yapılanması”, Karadeniz Araştırmaları, 20/Kış, 45-58.
- TOPAL, Nevzat, (2006), “Karamanoğulları Döneminde Aksaray’da İskân ve Mahalleler”, Tübar, XX, 207-2016
- TOPAL, Nevzat, (2009), Anadolu Selçukluları Devrinde Aksaray Şehri (Doktora Tezi), Aksaray Valiliği Yayınları, Aksaray.
- TOPAL, Nevzat, (2012), “Karaman Eyaleti Vakıf Defterinde Niğde Vakıfları (H. 881/M. 1476)”, Journal of World of Turks, 4/2, s. 123-139.
- UZLUK, F. Nafiz, (1958) Fatih Devrinde Karaman Eyâleti Vakıfları Fihristi, Ankara. Resim: Şeyh Gaznevi Türbesi (Fotoğraf: Mustafa Fırat Gül)
