Author :
Abstract
Bizans imparatorluğunun olgunlaşma süreci oldukça uzun sürmüştür. Hatta bu devletin bilim açısından olgunluk dönemi ancak orta ve geç Bizans dönemlerine rastlamaktadır. Yani Bizans imparatorluğu, uzun ömrünün aşağı yukarı beş yüz yılını toparlanma ve yükselmeyle geçirmiş ve olgunlaşma dokuzuncu yüzyıldan sonra başlamıştır. Bu nedenle Bizans dönemi tababeti iyice incelendiğinde, birçok yönden Roma İmparatorluğunun gerileme ve yıkılış dönemi tabebetini andırdığı görülecektir. Bu dönemin tabipleri tarafından yazılan eserler, bilgi ve içerikleri bakımından, bir nevi antikçağda yazılan eserlerin tekrarından ibarettir. Bilgi olarak da daha ziyade Hipokrates ve Galen’in bilgilerinin çağın diliyle yeniden ifade edilmesi gibidir. Bu durumuyla da Bizans tababeti tıp tarihinde önemli bir yere sahip olsa da fazlaca dikkat çeken veya ilgi uyandıran bir özelliğe sahip değildir. Bu nedenle de Bizans’ın bu olumlu yönü, onu asla Ortaçağ İslam ya da Latin Batı tababeti kadar dünyayı etkileyebilecek boyuta yükseltememiştir.
Keywords
Abstract
Development process of Byzantium Empire took a quite long time. Even the maturity process of that empire in terms of science took place in the period of medieval and late Byzantium. In other words Byzantium Empire spent approximately its five hundred years in recovery and rising process and the maturity began after nineteenth century. Therefore when the medicine in early Byzantium is examined in detail it can be seen that it resembles the medicinein the period of regression of Roman Empire. The works written by the doctors of that period are the repetitions of the works of archaic age in terms of the information they gave and their contents. Namely they are the restatemenets of the information given by Hippocrates and Galen. In this regard, although early Byzantium medicinehas asignificant place in the history of medicine it does gave attention-grabbing features. Nevertheless early Byzantium medicine affected its period to some extent and was also affected by the developments seen in the field of medicine. However the positive side of above-mentioned medicine did not affect the world as medieval Islamic medicine or western medicine could do.
Keywords
- “The History of Medicine”, The British Medical Journal, vol. 2, No. 2696, 1912, ss. 502-503. A History of Medicine, Byzantine and Islamic Medicine, vol. IV., Horatius pres, 2001.
- Adıvar, A. A.;“Bizans’da Yüksek Mektebler”, Tarih Dergisi, c. V, İstanbul, 1953. Afetinan; Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti, Ankara, 1992.
- Aksoy, Şahin; Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi Ders Notları, Şanlıurfa, 2010.
- Allan, Nigel; “Hospice and Hospiatal in the Near East: An Instance of Continuity and Change in Late Antiquity”, Bull. Hist. Med., LXIV, 1990, ss. 446-462.
- Arık, Feda Şamil; Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları, A. Ü. D. T. C. F. Tarih Araştırmaları Dergisi, 15 (26), 1990-1991, s. 27-58.
- Ashtor, Eliyahu; Geç Ortaçağlarda Yakındoğu Şeker Endüstrisi Teknolojisinin Gerileyişine Bir Örmek,(Çev. Abdulhalik Bakır, Pınar Koçoğlu (Ülgen), Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, Ankara, 2008, s. 765-834.
- Atabek, Emine; Ortaçağ Tababeti, İstanbul, 1977.
- Ba’yûn, Sühâ; İshâmu’l-Ulemâi’l-Müslimîn fi’l-Ulûm fi’l-Endelüs, Beyrut, 2008.
- Baader, Gerhard; “Early Medieval Latin Adaptations of Byzantine Medicine in Western Europe”, Dumbarton Oaks Papers, vol. 38, Symposium on Byzantine Medicine, 1984, p. 259.
- Bakır, Abdulhalik; “Yakut el-Hamevî’nin Antakya Şehri İle İlgili Naklettiği BilgilerinDeğerlendirilmesi”, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Ocak 2009, c. VII, Sayı: 1, Elazığ, 2010, s. 1-18.
- Bakır, Abdulhalik; Ortaçağ İslam Dünyasında Itriyat, Gıda , İlaç Üretimi ve Tağşişi, Ankara, 2000.
- Bayat, Ali Haydar; “İslam Öncesi Orta Asya Türk Dünyasında Tababet”, Türkler, c. III, Ankara, 2002, s. 449-467.
- Belen, Deniz-Acıduman, Ahmet; “Diyarbakırlı Hekim Aetius ve Ünlü Eseri Tetrabiblon’da Hidrosefali Üzerine Olan Çalışması”, Türk Nörosirürji Dergisi, c. 18, S. 3, 2008, ss. 196-203.
- Beyrunî, Ebu’r-Reyhân; Tâhkîk mâ li’l-Hind min Makûle Makbûle fi’l-Akl av Merzûle, Hindistan, 1958. Browning, Robert; “Byzantine Scholarship”, Past & Present, No. 28, 1964, ss. 3-20.
- Bullough, Vern L.; “Status and Medieval Medicine”, Journal of Health and Human behaviour, c. 2, 1961, ss. 204-210.
- Constantelos, Demetrios J.; “Medicine and Social Welfare in the Byzantine Empire”, Medicina nei Secoli, XI, 2, 1999, ss. 337-355.
- Dinçol, A. M.; “Hititlerde Salgın Hastalıklara Karşı Yapılan Majik İşlemlere Toplu Bir Bakış”, Belleten, XLIXII-93, 1985.
- Dols, Michael; “Insanity in Byzantine and Islamic Medicine”, Dumbarton Oaks Papers, XXXVIII, (Ed. John Scarborough), Washington, 1984, ss. 135-148.
- Duffy, John; “Byzantine Medicine in the Sixth and Seventh Centuries: Aspects of Teaching and Practice”, Dumbarton Oaks Papers, vol. 38, Symposium on Byzantine Medicine, 1984, p. 21-27.
- Practice”, Dumbarton Oaks Papers, vol. 38, Symposium on Byzantine Medicine, 1984, p. 21.Dunn, PM.; “Paulus Aegineta (625-690 AD) and Bysantine Medicine”, Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed , 77, 1997, ss. 155-156.
- Ebu'I-Ferec, Gregory; (Bar Hebraeus), Tarih, (Trk. Çev. Ö. R. Doğrul), Ankara, 1945.
- Erpek, Semra; “Aydınlı Bir Hekim: Tralles’li Aleksandr (ALEXANDROS TRALLIANOS)”, ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 4(2), 2003, ss. 35-41.
- Fabbri, Christiane Nockels, Treating Medieval Plague: The Wonderful Virtues of Theriac, Early Science and Medicine 12 (2007), p. 247-283.
- Friedell, Egon; Antik Yunan’ın Kültür Tarihi, (Çev. Necati Aça), Ankara, 2004.
- Gökhan, İlyas; XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Mısır ve Suriye’de Krizler, Kıtlıklar ve Vebalar, (Basılmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 1998.
- Halife b. Hayyât, Tarihu Halife b. Hayyât, (Çev. Abdulhalik Bakır), Ankara, 2008.
- Hardman, Lizabeth; “The Plague of Justinian”, History Magazine, October/November 2009, s. 9-12. Harimi, B.T.; Tarihi Medeniyatte Kütüphaneler, Balıkesir, 1931.
- Herrin, Judith; Bizans (Bir Ortaçağ İmparatorluğunun Şaşırtıcı Yaşamı),(Çev. Uygur Kocabaşoğlu), İletişim Yay., İstanbul, 2010.
- Hohlweg, Armin; “John Actuarius, De methods medendi-On the New Edition”, Dumbarton Oaks Papers, XXXVIII, (Ed. John Scarborough), Washington, 1984, ss. 121-133.
- Horden, Peregrine; “The Earliest Hospitals in Byzantium, Western Europe, and Islam”, Journal of Interdisciplinary History, XXXV:3 (Winter, 2005), s. 361-389.
- Hornung, Erik; Mısırbilime Giriş, (Çev. Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul, 2004.
- Hsu, Elisabeth; The Experience of Wind in Early and Medieval Chinese Medicine, Journal of the Royal Anthropological Institute (N.S.), 2007, s. 117-126.
- Ideler, L.; “Physici et Medici Graeci Minores”, Amsterdam, 1963, (eski basımı 1841-1842), 2 cilt, II, ss. 2-192.
- Ioanna, I. Ramoutsaki, I., Dimitriou, H., Kalmanti, M.; “Management of childhood diseases in the Byzantine period: II-Exanthematic diseases”, Pediatr Int, 44, 2002, ss. 338-340.
- Jackson, Ralph; Roma İmparatorluğunda Doktorlar ve Hastalıklar, (Çev. Şenol Mumcu), İstanbul, Kahya, Esin; T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Hipokrat Maddesi, İstanbul, 1998, c. XVIII, s. 119-121.
- Kazhdan, A.; “The Image of the Medical Doctor in Byzantine literature of the Tenth to Twelfth Centuries,” Dumbarton Oaks Papers, vol. 38, Symposium on Byzantine Medicine, 1984, p. 43-51.
- Kramer, Samuel Noah; Sümerler, (Çev. Özcan Buze), İstanbul, 2002.
- Lascaratos, JG., Panourias, IG., Sakas, DE.; “Hydrocephalus according to byzantine writers”, Neurosurgery, 55, 2004, ss. 214-221.
- Lascaratos, John-Marketos, Spyros; “A Little-Known Emperor-Physician: Manuel I Comnenus”, Journal of Medical Biography, IV, 1996, ss. 187-190.
- Mansel, Arif Müfid; Ege ve Yunan Tarihi, Ankara, 1999.
- Miller, Timothy S.; “Byzantine Hospitals”, Dumbarton Oaks Papers, vol. 38, Symposium on Byzantine Medicine, 1984, p. 53-63.
- Morgan, Giles; Bizans’ın Kısa Tarihi, (Çev. Eylem Çağdaş Babaoğlu), Kalkedon Yayıncılık, İstanbul,Mutlu, İ.; “Bizans Devri Kütüphaneleri”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 8, (1), 1959, s. 33-45.
- Özden, Ali; “Ord. Prof. Dr. Erich Frank, Bizans Tıbbı”, Güncel Gastroentoloji, 14/4, 2010, s. 155-167.Papadakis, CE., Ramoutsakis JA., Helidonis, ES.; “Otolaryngologic diseases and medical treatment during the Byzantine period”, J Otolaryngol, 29, 2000, ss. 382-385.
- Prokopius; Bizans’ın Gizli Tarihi, (Çev. Orhan Duru), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul,Ramoutsaki, H. Dimitriou, EA. Markaki, M. Kalmanti, “Management of childhood diseases in the Byzantine period: IV-Juvenile diabetes mellitus”, Pediatr Int, 44, 2002, s. 463-464.
- Ramoutsaki, H. Dimitriou, EA. Marraki, M. Kalmanti, “Management of childhood diseases in the Byzantine period: III-Respiratory diseases of childhood”, Pediatr Int,44, 2002, ss. 460-462.
- Ramoutsaki, H. Dimitriou, M. Kalmanti, “Management of childhood diseases in the Byzantine period: I-Analgesia”, Pediatr Int, 44, 2002, ss. 335-337.
- VII-Epilepsy”, Pediatr Int, 44, 2002, ss. 551-552.
- VI-Ocular diseases”, Pediatr Int, 44, 2002, ss. 549-550.
- Rensiman, el-Hadaretü’l-Bizantıyye, (Trc. Abdulaziz Tavîk Câvid), Kahire, 1997.
- Saliba, George; “Science and Medicine”, Iranian Studies, c. 31 No: 3/4, A Review of the Encyclopaedia Iranica, 1998, ss. 681-690.
- Sarton, George; Introduction to the History of Science, Baltimore, Williams&Wilkins, 3 cilt, 1927- Sayılı, Aydın; Mısır ve Mezopotamyalılarda Matematik, Astronomi ve Tıp, Ankara, 1991.
- Scarbocough, John; “Symposium on Byzantine Medicine: Introduction”, Dumbarton Oaks Papers, c. 38, Symposium on Byzantine Medicine, 1984, p. IX-XVI.
- Seyyid Sabre, Afâf; el-İmbaratoriyyetân el-Bizantıyyye ve’r-Româniyye el-Ğarbiyye Zemen Şarılman, Kahire, 1982.
- Sezgin, Fuat; Muhadarât fî Tarihi'l-Ulûmi'l-Arabiyye ve'l-İslâmiyye, Frankfurt, 1984.
- Stannard, Jerry; “Byzantine Materia Medica”, Dumbarton Oaks Papers, vol. 38, Symposium on Byzantine Medicine, 1984, p. 205- 211.
- Şeyzerî; İslam Devletinde Hisbe Teşkilâtı (Nihâyetü'r-Rütbe fî Talebi'l-Hisbe), (Haz. Abdulllah Tunca), İstanbul, 1993.
- Tait, N., Little, JM.; The treatment of gall Stones, BMJ, 311, 1995, ss. 99-105.
- Terzioğlu, Arslan; Ortaçağ İslâm-Türk Hastaneleri ve Avrupa’ya Tesirleri, Belleten, Cilt: XXXIV, Sa. 133, Ocak 1970, Ankara, 2003, s. 121-149.
- Theodorides, Jean; “Rabies in Byzantine Medicine”, Dumbarton Oaks Papers, vol. 38, Symposium on Byzantine Medicine, 1984, p. 149-158.
- Turner, David; “The Politics of Despair: The Plague of 746-747 and Iconoclasm in the Byzantine Empire”, The Annual of the British School at Athens, vol. 85, 1990, ss. 419-434.
- Empire”, The Annual of the British School at Athens, c. 85, 1990, ss. 419-434.
- Uzel, İlter; Anadolu’da Bulunan Antik Tıp Aletleri, 1. Uluslararası Türk Tıp Tarihi KongresiBildirileri, (Ed. Ayşegül Demirhan Erdemir-Öztan Öncel-Yusuf Küçükdağ-Berrin Okka-Sezer Erer), 20-24 Mayıs 2008, Cilt: 1, s. 125-140.
- Ülgen, Pınar; “Manastır Kurumlarının Ortaçağ Avrupa Tarihindeki Önemi”, 1. Uluslar arası NevşehirTarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, c. XI., Nevşehir Üniversitesi Yay., 2, Ankara, 2012, s. 315- Ülgen, Pınar; Ortaçağ Avrupasının Ölümle Dansı, Arkeoloji ve Sanat yay., İstanbul, 2017.
- Ünal, A.; “M. Ö. II. Binyıl Anadolusu'nda Doğal Afetler”, Belleten, XLII-163, 1977, ss. 424-425.
- Ünal, Ahmet; Hitit Tıbbının Ana Hatları, Belleten, Cilt: XLIV, Sa: 175, Temmuz 1980, Ankara, 1980,Vikan, Gary; “Art, Medicine and Magic in Early Byzantium”, Dumbarton Oaks Papers, c. 38, Symposium on Byzantine Medicine, 1984, s. 86.
- Vogel, K.; “Byzantine Science”, Cambridge Medieval History, 8 vols, Cambridge University pres, IV, pt. II, 1967, ss. 264-305.
- Vööbus, Arthur; “History of the School of Nisibis”, Corpus Scriptorum Christianorum Orentalium, Louvain, 1965, ss. 145-146.
- Vööbus, Arthur; The Statutes of the School of Nisibis, Papers of the Estonian Theological Society in Exile, Stockholm, Etse, 1961.
- Yurdakök, M.; “Pediatrics in the Byzantine period”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 48, 2005, s.
