Author :
Abstract
Bozkır olarak tanımlanan saha Tuna Nehri’nden Çin Seddi’ne kadar çok geniş bir alanı içerisine almaktadır. Bu coğrafyada yaşayan gerek atlı göçebe kavimler gerek yerleşik topluluklar kartal motifini sosyal, siyasi, askeri, dini alanların hepsinde kullanmışlardır. Kartal motifi kimi zaman siyasi bir sembol olurken, kimi zaman özgürlük sembolü, bir arma ve dövme deseni gibi farklı amaçlarla kullanılmıştır. Kartalın görüntüsü, diğer kuşlar ve canlılar karşısındaki duruşu, karizması, yükseklerde oluşu ve hızı bozkır halklarını derinden etkilemiştir. Bu etkilenme karşısında Türk toplulukları kartala birçok açıdan saygı duymuş, bu saygısını ise mitoloji ve destanlarına yansıtmış, dini motiflerinde işlemiştir. Kartal asırlardır Türk kültürlü halklar arasında çoğu zaman siyasi bir sembol olarak bayraklar üzerinde veya devlet arması olarak resmi kurumlarda kullanılmış ve hala da kullanılmaya devam etmektedir.
Keywords
Abstract
The field which is called Steppe includes a very large area from Tuna River to Chinese Wall. Both rider nomad and settled comminities who lived in this area used eagle figures in all fields of social, political, army and religious. Eagle figures were used as a symbol of policy, sometimes a symbol of liberty, sometimes a design of an arma or a beating. The image of the eagle, his stand in the face of other birds, his charisma, his stand highly and his speed influenced the communities deeply. As a result of this influence, Turkish communities respected the eagle in a lot of ways, projected their respect on their myths and epics, handled on their religion motives. The eagle figures, for many centuries, were used as political symbol on the flags or state armas in the government acency, in Turkish communities and they are still used.
Keywords
- AKSOY, Mustafa, “Destanlarda ve Tarihi Kaynaklarda AlpEr Tunga”, Türkler III, Yeni Türkiye Yayınları, 2003, s.38-44.
- ARSEVEN, Celal Esat, Kartal Maddesi”, Sanat Ansiklopedisi, C.II, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1947, s.968.
- BORATAV, Pertev Naili, Türk mitolojisi (Oğuzların-Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin mitolojisi), Bilgesu Yayıncılık. Ankara, 2012.
- BOZKURT, Fuat, Türklerin Dini, Cem Yayınevi, İstanbul, 1995.
- CERRAHOĞLU, Münir, Türk ve Yunan Mitolojisinde “şekil değiştirme/kuş donuna girme” Motifinin Mukayesesi, Akademik Araştırmalar Dergisi, S.49, 2011, s. 263-278.
- 76 Ali Rafet Özkan, Türk Kültüründe Yönler, Türkler III, Yeni Türkiye Yayınları, 2003, s.774.
- 77 Valeriy Vasilyev, Saha Halkının Kamlığı, Yaşayan Eski Türk İnançları Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, 2007, s.25. 78 Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig, (Çev: R. Rahmeti Arat), Ankara, 1988, s.85. ; Toprak, 2011: 560.
- 79 Kalafat- Turan 2015: 146
- ÇORUHLU, Yaşar, “Türk Sanatında Görülen Hayvan Figürleri, (Türk sanatında görülen HayvanFigürlerine “Gök ve Yer” Sembolizmi Açısından Bir Bakış”, Türk Dünyası Araştırmaları, (87), 1972, s.17-42.
- ÇORUHLU, Yaşar, Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2002. ÇORUHLU, Yaşar, Erken Devir Türk Sanatı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2007.
- DİYARBEKİRLİ, Nejat, Hun Sanatı, Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları, 1972.
- ve Bu Anıtlıklardaki Türk Kültür Unsurları”, Gazi Türkiyat, 1, Ankara, 2007, 35-58
- DURMUŞ, İlhami, Türkler’in Kullandığı Armalar, Milli Folklor, 3,(21), 1994, s. 40-44.
- DURMUŞ, İlhami, “Bilge Kağan, Köl Tigin Anıtlıklarının Kalıntı Buluntuları ve Türk KültürTarihi Açsısından Değerlendirilmesi”, 38. İCANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi TOBB ETÜ Üniversitesi, Ankara, 2007b, s.1191-1216.
- DURMUŞ, İlhami, Bilge Kağan Köl Tigin ve Bilge Tonyukuk, Akçağ Yayınları, Ankara, 2012.
- ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Hisar Kültür Gönüllüleri, İstanbul, 2003.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2013.
- ESİN, Emel, Türk Sanatında İkonografik Motifler, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2004. ESİN, Emel, Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 1979.
- GÖMEÇ, Saadettin, Türk Kültürünün Ana Hatları, Akçağ Yayınları, Ankara, 2006.
- GÖMEÇ, Saadettin, Eski Türk Ordusunun Genel Mahiyeti, Orkun İnternet Dergisi, (131), 2015, s.1-15.
- GÖMEÇ, Saadettin, Şamanizm ve Eski Türk Dini, PAÜ. Eğitim Fak. Dergisi, (4), 1998, s.46. GRAKOV, B. N. İskitler, Selenge Yayınları, İstanbul, 2006.
- GÜVEN, Merdan, “Türk Halk Oyunlarında Kartal Figürü”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, 2014, s.285-302.
- GÜVENÇ, Rahmi Oruç, Eski Türklerde Müzik ile Tedavi, Türkler III, Yeni Türkiye Yayınları, 2003.
- KAFESOĞLU, İbrahim, Eski Türk Dini, Türkler III, Yeni Türkiye Yayınları, 2003. KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1997.
- KALAFAT, Yaşar, Altaylar’dan Anadolu’ya Kamizm, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2004.KALAFAT, Yaşar, Türk Kültürlü Halklarda Mitler, Berikan Yayınları, Ankara, 2012.
- KALAFAT, Yaşar - A. Turan, Hayvan Üslubunda Mitolojik Devridayım II, Berikan Yayınları, Ankara, 2015.
- KAPLAN, Mehmet, Oğuz Kağan-Oğuz Han Destanı, Türkler III, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002,
- s.920-930.KARADOĞAN, Ahmet, “Türk Şahıs Adlarında Hayvan Kültü”, Milli Folklor 15 (57), 2003, s.109- 116.
- KARAKURT, Deniz, Türk Söylence Sözlüğü, e-kitap. 2011.
- KAŞGARLI Mahmut, Divan-ı Lügat-it-Türk Tercümesi, (Çev: Besim Atalay), Ankara, 1985.
- KOCA, Salim, Eski Türklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat, Türkler III, Yeni Türkiye Yayınları, KURU, Mustafa, Omurgalı Hayvanlar, Palme Yayıncılık, Ankara, 2011.
- ÖGEL Bahaeddin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Kömen Yayınları, Ankara, 1979.
- Dergisi, S.21, 2001, s.189-215.
- ÖZKAN, Ali Rafet, “Türk Kültüründe Yönler”, Türkler III, Yeni Türkiye Yayınları, 2003.
- ÖZKARTAL, Mehmet, “Türk Destanlarında Hayvan Sembolizmine Genel Bir Bakış”, Milli Folklor, 2012,
- İstanbul, 2010.
- SAGİTOV, M. Muhtar, “Başkurt Folklorunda Hayvanlara Tapınma”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı (Belleten), 1982-83, Ankara, 1986, s.125-132.
- TEKÇE, Fatih, Pazırık Altaylar’dan Bir Halının Öyküsü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara,TOPRAK, Funda, “Defter-İ Cengiz-Nâme’de Boy Nişanları ve Damgalar”, Turkish Studies, 6 (1), 2011,
- S.1, 1996, s.82-89.
- YUSUF HAS HACİP, Kutadgu Bilig, (Çev: R. Rahmeti Arat), Ankara, 1988.
