Author :
Abstract
İnsanoğlunun yeryüzündeki ilk yaşam mücadelesinden veya macerasından beri uzun zaman dilimleri içerisinde geliştirdiği teori ve pratiği bulunan bilimlerin -burada elbette ki konumuz olan tıp bilimi de ilk sıralarda yer almaktadır- tarih öncesi ve hatta bir nebze de tarih sonrası çağlardaki durumunu; ancak ilkel birikimler veya efsane ve hurafelerle karışık bilgiler olarak ifade edebiliriz. İnsanoğlunun ihtiyaçtan doğan bilgilenmesi veya kültürlenmesi, önce karnını doyurması, sonra kendini ve çevresini tanıması, daha sonra da bütün yönleriyle hayatını düzene koyması ile paralel bir çizgide gelişme göstermiştir. Bu uzun soluklu ilkel süreçten sonra bilimler ve onlarla ilgili ilkeler, teoriler ve kurumlar gelişmeye başlamıştır. Bunun da en önemli belirtisi Eskiçağda Yakın Doğu ve etrafında kurulan Mezopotamya, Mısır, Anadolu, Eski Yunan, Orta Asya, Hindistan ve Çin medeniyetlerindeki bilimlerin ve bilim hayatının gelişmesidir. İşte Tıp bilimi de diğer bilimler (matematik, kimya, astronomi, fizik, felsefe vs.) gibi önce bu coğrafyalarda ortaya çıktı ve Ortaçağlara gelinceye kadar da gelişimini sürdürdü.
Keywords
Abstract
We can explain the situation of sciences-especially science of medicine-that have theory and practice at the same time during prehistoric times within the context of primitive accumulations or legends and thereby limited information. Need-based enlightenment or acculturation of humankind progressed in parallel with his need to survive, know himself and people around him and then organize his life with its all aspects. After that long-termed primitive process social sciences and principles, theories and institutions regarding them began to develop. The most significant sign of that was the development of sciences in civilizations of Mesopotamia, Egypt, Anatolia, Ancient Greece, Central Asia, India and China. Therefore science of medicine as the other sciences (mathematics, chemistry, astronomy, physics, philosophy etc.) occurred on that geography and it continued to develop until the medieval age.
Keywords
- Afetinan, Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti, Ankara, 1992.
- Afetinan, Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti, Ankara, 1992.
- Akesi, Sevcan; Mumyalama Sanatı, 1. Uluslararası Türk Tıp Tarihi Kongresi 10. Ulusal Türk Tıp TarihiKongresi Bildiri Kitabı (Ed. Ayşegül Demirhan Erdemir-Öncel, Öztan-Küçükdağ, Yusuf-Okka, Berrin- Erer, Sezer), 20-24 Mayıs 2008, Cilt: 2, s. 1546-1548.
- Aktüre, Sevgi; Anadolu’da Bronz Çağı Kentleri, İstanbul, 1997.
- Arık, Feda Şamil; Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları, A. Ü. D. T. C. F. Tarih Araştırmaları Dergisi, 15 (26), 1990-1991, s. 27-58.
- Asil, Eriş-Şar, Sevgi; Eski Çin, Hind ve İran’da Eczacılık, Ankara, Ecz. Od. Bül. 6 (5), s. 75-80 (1984).
- Aydın, Bedizel Zülfikar-Sarı, Nil-Aydın, Ayhan; “Üzümün Tarihine Kısa Bir Bakış ve Osmanlı Sağlık veToplum Hayatında Üzümün Yeri”, III. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, İstanbul, 20-23 Eylül 1993, s. 107. (107-117).
- Ba’yûn, Sühâ; İshâmu’l-‘Ulemâ’i’l-Müslimîn fi’l-‘Ulûm fi’l-Endelüs, Beyrut, 2008, s. 378, Dip. nu: 3.Bakır, Abdulhalik Bakır; Ortaçağ İslam Dünyasında Tekstil Sanayi, Giyim-Kuşam ve Moda, Ankara, Bâkır, Taha; Mukaddime fi Tarihi’l-Hadârât Tarihu’l-‘İrâk, c. I, Bağdad, 1955.
- Barnes, Jonathan; Aristotales, (Çev. Bahar Öcal Düzgören), İstanbul, 2002.
- Bayat, Ali Haydar; “İslam Öncesi Orta Asya Türk Dünyasında Tababet”, Türkler, c. III, Ankara, 2002, s. 449-467.
- Bayat, Ali Haydar; Tıp Tarihi, İstanbul, 2010.
- Brigit Brandau-Hartmut Schickert, Hititler Bilineyen Bir Dünya İmparatorluğu, (Çev. Nazife Mertoğlu), Ankara, 2003.
- Çeçen, S.; Külte Vesikalarına Göre Veba Hastalığı (Tâûnu), Fen ve Tıb Bilimlerinde Araştırma, IV/36- 37, (Aralık 1991-Ocak 1992), s. 26-30.
- Debdûb, Faysal; el-Müşahadâtü’t-Tıbbiyye min Ebokrat ilâ’r-Râzî, Mecelletü’l-Mevrid, Bağdat, 1977, Cilt: 4, Sayı:6, s. 111-128.
- Deigton, Hilary. J.; Eski Atina Yaşantısında Bir Gün, (Çev. Hande Kökten Ersoy), İstanbul, 2000.
- Dinçol, A. M.; Hititlerde Salgın Hastalıklara Karşı Yapılan Majik İşlemlere Toplu Bir Bakış, Belleten, XLIX/193, Nisan, 1985, s. 6, 9-10.
- Doğer, Ersin; Antik Çağ’da Bağ ve Şarap, İstanbul, 2004.
- Donbaz, Veysel; Mezopotamya ve Anadolu’da Eski Tıp, III. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, İstanbul, 20-23 Eylül 1993, Ankara, 1999, s. 319-336.
- Ebu’l-Mehâsin, Muhammed; Usfûr, Ma’âlimu Hadârti’ş-Şarki’l-Ednâ el-Kadîm, Beyrut, 1987.
- el-‘Ânî, Mustafa Şerif; “el-Evâsiru’l-Mekîne Beyne’l-Edeb ve’t-Tıb el-Atibbâü’l-Üdebâ’ Üsâtü’l-‘Ukûl ve’l-Cüsûm”, Mecelletü’l-Mevrid, Bağdat, 1977, Sayı: 4, Cilt: 6, s. 9-30.
- el-Ahmed, Sami Sa’id; el-Asri’l-Bâbili el-Kadîm, el-‘İrâk fi’t-Târih, Bağdad, 1983.
- er-Râvî, Faruk Nâsır; Hadâretü’l-İrâk, Bağdad, 1985.
- Eyyuboğlu, İsmet Zeki; Anadolu Uygarlığı, İstanbul, 1997. Fazlıoğlu, İsmail; Eskiçağda Dokuma, İstanbul, 1997.
- Göker, Lütfi; Bilim ve Teknolojinin Gelişimi ile Türk İslâm Bilginlerinin Yeri, İstanbul, 1996.
- Görkey, Şefik; Asklepios ve Anadolu’dan Bazı Örnekler, III. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, İstanbul, 20-23 Eylül 1993, Ankara, 1999, s. 347-353.
- Gurney, Oliver Robert; Hititler, (Çev. Pınar Arpaçay), Ankara, 2001.Gündüz, Altay; Mezopotamya ve Eski Mısır’da Bilim, Teknoloji, Toplumsal Yapı ve Kültür, İstanbul, Güvenç, Rahmi Oruç; “Eski Türklerde Müzik İle Tedavi”, Türkler, Ankara, 2002, s. 460-468.
- Herodotos; Herodot Tarihi, (Çev. Müntekim Ökmen), İstanbul, 1991.
- Hsu, Elisabeth; The Experience of Wind in Early and Medieval Chinese Medicine, Journal of the Royal Anthropological Institute (N. S.), 2007, s. 117-134.
- Jackson, Ralph; Roma İmparatorluğunda Doktorlar ve Hastalıklar, (Çev. Şenol Mumcu), İstanbul, 1999. Kâhya, Esin; T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Hipokrat Maddesi, İstanbul, 1998, c. XVIII, s. 119-121.
- Karasu, Cem ve arkadaşları; Hititler, Ankara, 2006.
- Komisyon; Bilim Tarihine Giriş, Ankara, 1999.
- Köroğlu, Kemalettin; Eski Mezopotamya Tarihi, Başlangıcından Perslere Kadar, İstanbul, 2006. Malay, Hasan; Çağlar Boyu Kölelik (Eski Yunan ve Roma), Ankara, 1990.
- Nissen, Hans J.; Ana Hatlarıyla Mezopotamya, (Çev. Zühre İlkgelen), İstanbul, 2004. Oates, Joan; Babil, (Çev. Fatma Çizmeli), Ankara, 2004.
- Sarı, Nil Sarı; Tarih Öncesinde Tıp, Tıp Tarihi ve Tıp Etiği Ders Kitabı, İstanbul, 2007. Say, Yağmur; “Türk Tıp Kurumları”, Türkler, c. XI, Ankara, 2002, s. 320-334.
- Serdaroğlu, Ümit; Eskiçağda Tıp, İstanbul, 2002.
- Sevim, Veli; Anadolu Arkeolojisi, İstanbul, 1999.
- Süleyman, Amir; Cevânib min Hardâreti’l-İrak el-Kadîm, el-İrâk fi’t-Târîh, Bağdat, 1983.
- Şar, Sevgi; Halk Hekimliğinin Dünü ve Bugünü, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 1989, s. 223.
- Tahsin Yazıcı, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Hemedan Maddesi, İstanbul, 1998, c. XVII, s. 183-185.
- Terzioğlu, Arslan; “Tıbbî Terminolojinin Tarihine ve Esaslarına Kısa bir Bakış”, Belleten, Cilt: L, Sa. 198, Aralık 1986, Ankara, 1987, s. 637-645.
- Ünal, Ahmet; Hitit Tıbbının Ana Hatları, Belleten, Cilt: XLIV, Sa: 175, Temmuz 1980, Ankara, 1980, s. 475-495.
- Ünal, Ahmet; M. Ö. II. Binyıl Anadolu’sunda Doğal Afetler, Belleten, XLI/163, Temmuz 1997, s. 423. Vallbelle, Dominique; Eski Mısır’da Yaşam, (Çev. Cem Muhtaroğlu), İstanbul, 1992.
- Williams, Friedrich; Ege Medeniyetleri Tarihi Mitolojik Dönem Sonrası, (Çev. M. Kalaycıoğlu), İstanbul,Yasin, Yusupcan; İslamiyet’ten Önce Türklerde Tıp, 1. Uluslararası Türk Tıp Tarihi Kongresi 10. UlusalTürk Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı (Ed. Ayşegül Demirhan Erdemir-Öztan Öncel-Yusuf Küçükdağ- Berrin Okka-Sezer Erer), 20-24 Mayıs 2008, Cilt: 1, s. 410-417.
- Yitik, Ali İhsan; T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Taoculuk Maddesi, İstanbul, 2011, c. XXXX, s. 10-12.
