Author :
Abstract
Demir Çağı (M.Ö. 1200-334) Anadolu coğrafyasını derinden etkileyen göçlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu göçler içerisinde, Suriye üzerinden Anadolu’ya Aramiler tarafından gerçekleştirilen göçler, Anadolu kültürü üzerinde baskın bir yapı sergilemiştir. Arami göçleri, Anadolu’da kurulmuş ilk büyük imparatorluk olan Hititler’in merkezi yapısını yitirdiği ve Anadolu’daki halkın güneydoğu ve güneye doğru yönelerek, çoğunlukla Luwi’li halkın yaşadığı coğrafyalarda, irili ufaklı krallıklar kurmaya başladıkları dönemde gerçekleşmiştir. Aramiler’in sistemli bir politika güderek; başlangıçta gruplar halinde Anadolu’ya sızmaya başladıkları düşünülmektedir. Aramiler’in Anadolu topraklarında yerleşmeye başlamalarının ardından, nüfuz edinmeye çalıştıkları ve krallıklar kurdukları bilinmektedir. Aramiler tarafından kurulan bu krallıkların zaman zaman Asur’un vassali olarak varlıklarını sürdürdükleri, ancak yaklaşık olarak M.Ö. 7. yüzyıldan itibaren tamamen Asur’a bağlandıkları görülmüştür. Bu dönemi aydınlatmada yerli halka ya da Arami halkına ait yazılı kaynaklar yetersiz kalırken, Asur krallarına ait yıllıklar Anadolu’da yaşanan bu dönemi yazılı kaynaklar açısından ayrıntılı bir biçimde sunmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle, Aramiler’in kökenlerinin ve yaşadıkları coğrafyanın aydınlatılması, ardından Asur krallarına ait yıllıklar doğrultusunda, Aramiler’in Anadolu’ya geliş süreçleri, hangi bölgelerde varlıklarını sürdürdükleri ve ele geçen verilerde, hangi krallar/valiler tarafından yönetildiklerinin incelenmesi amaçlanmaktadır.
Keywords
Abstract
Iron Age (1200-334 B.C.) is a period in which migrations deeply affecting the Anatolian geography were experienced. Among these migrations, the migration of Arameans to Anatolia over Syria had a dominant structure over the Anatolian culture. Aramean migrations occurred in a period in which the Hittites, the first great empire established in Anatolia, lost its central structure, and the people of Anatolia started to establish large and small kingdoms, especially on the geographies where the Luwians live, by heading towards the southeast and south. It is thought that the Arameans initially started to infiltrate into Anatolia in groups, by following a systematic policy. It is known that the Arameans tried to gain prestige and established kingdoms after they started to settle on the Anatolian land. It was observed that these kingdoms established by the Arameans subsisted from time to time as vassal states of Assyria, however, approximately as of 7th century B.C., they became part of Assyria. While written sources of local people or the Arameans are inadequate in clarifying this period, the annals of Assyrian kings provide detailed information with regards to this period in Anatolia in terms of written sources. In this study, it is aimed at clarifying the origins of the Arameans and the geography they lived on, and afterwards, in accordance with the annals of the Assyrian kings, at investigating the migration process of the Arameans to Anatolia, the regions they subsisted, and, in view of the obtained data, the kings/governors they were ruled by.
Keywords
- Borger Rykle, “Die Inschriften Asarhaddons Königs von Assyrien” AfO, Beiheft 9, 1956, s. 1-133.
- Borger Rykle, “Die Inschriften Asarhaddons Königs von Assyrien” AfO, Beiheft 9, 1956, s. 1-133.
- Brinkman John Anthony, Politikal History of Post-Kassite Babylonia (1158-700), Pontificium Institutum Biblicum, Roma 1968.
- Bryce Trevor, The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History, OxfordCastellino Giorgio R.,“Fragmento delgi Annali di Sargon II” ,Ed.P.E. Pecorella,Malatya III.Rapporto Preliminare dele Campagne (1963-1868) II, Roma 1975.
- Frayne Douglas, “Narām-Sîn”, RLA IX/3-4, Berlin 1999.
- Gökçek Gürkan L., Asurlular, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara 2015. Görg Manfred, “Aram und Israel”, VT26, 1976, s. 499-510.
- Grayson Kirk, Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC II (858-745 BC) RIMA III, Toronto 1996.
- ___________, “Assyrian Officials and Power in the Ninth and the Eighty Centuries”, SAAB VII/1, Toronto 2004.
- Hawkins J. David, “The Neo-Hittite States in Syria and Anatolia”, The Middle East, The Cambridge Ancient History III Part II, 2003, s. 410-411.
- __________, “The Syro-Hittite States, The Cambridge Ancient History III, 1999, s. 65-99.
- _________, 'The Political Geography of North Syria and South-East Anatolia in the Neo-AssyrianPeriod.' In: M, ed, (ed.), Neo-Assyrian Geography. Universita di Roma ''La Sapienza'', 1995, s. 87-101.Kessler Karlheinz, Untersuchungen zur historischen Topographie Nordmesopotamiens, Weisbaden. 1980, p. 27-36.
- Klengel Horst, Syria 3000-300 A Handbook of politikal history, Academia Verlag, Berlin 1992.
- Köroğlu Kemalettin, Üçtepe I/ Üçtepe ve Çevresinin Yeni Asur Dönemi Tarihi Coğrafyası, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
- Landsberger Benno, , Sam'al, Karatepe Harabelerinin Keşfiyle İlgili Araştırmalar, TTK Basımevi. Ankara 1948.
- Lemaire André, “Recherches de Topographie Historique Sur Le Pays De Que”, Anatolia Antiqua I, (1991), s. 270-271.
- Lipínski Edward, The Aramaeans: Their Ancient History, Culture, Religion, Orientalia Analecta, 100; Leuven, Peeters 2000.
- Liverani Mario, “The Growth of The Assyrian Empire in The Habur Middle EuphratesArea: A New Paradigm”, State Archive of Assyrian Bulletin II 1984.
- Pinnock Frances, “The Urban Landscape of Old Syrian Ebla.” Journal of Cuneiform Studies 53: 2001, s.13–33.
- Parker Bradley, The Mechanics of Empire. The Northern Frontier of Assyria as A case Study in Imperial Dynamics, Helsinki 2001.
- Parker Simon B., Stories in Scriture and Inscriptions, Oxford University Press, 1997.
- Parpola Simo - Porter M, The Helsinki Atlas of the Near East in the Neo- Assyrian Period, The Neo- Assyrian Text Corpus Project, Helsinki 2001.
- Parpola Simo, “Neo-Assyrian Treaties From Royal Archives of Nineveh”, Journal of Cuneiform Studies, Vol. 39-no. 2, (1987), s. 183-197.
- _______, “The Correspondence of Tiglath-Pileser III from Calah/Nimrud”, State Archives of Assyria, Vol. XIX, Nederlands (2012), s. 35-50.
- Postgate, J. Nicholas, Fifty Neo-Assyrian Legal Documents, British Institute Archeology at Ankara, England 1976.
- Radner Karen, “Das Mittelassyrische Tontafel archiv Von Giricano / Dunnu-ša-uzibi Excavations at Giricano I”, Subartu14,Turnhout 2004.
- Radner Karen - Schachner, A. (2001).From Tušhan to Amedi Topographical Question Concerning theUpper Tigris Region in the Assyrian Period. İn Salvage Project of The Archaeology Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in Ankara-METU.
- __________-Parpola Simo, The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire, Vol.Part. I.(A).Neo- Assyrian Text Corpus Project 1998.
- ___________ -Parpola Simo, The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire,Vol.I-Part.II. (B-G) Neo- AssyrianTextCorpus Project 1999.
- Schaeffer Claude F.-A. (Claude Frédéric-Armand), Ugaritica I-IV, Archive of Mesopotamian Archeological Site Raports, 1939-1969.
- Szuchman Jeffrey, “Bīt-Zamani and Assyria”, Syria 86, 2009. s. 56-72. Umar Bilge, Türkiye Halkının İlkçağ Tarihi, E.Ü.Y, İzmir 1982.
- Whiting Robert M., “Amorite Tribes and Nations Second-Millenium Western Asia”, History and Culture 3, vol 1, 1955, s. 1231-1242
- Wiseman D.John, “The New Stele of Assurnasirpal II”, Iraq 14, London 1952, s. 24-44.
- Wiseman, D.John, “The Vassal-Treaties of Esarhaddon”, Iraq 20, no. 1, London 1958, s. 1-99. Wooley Leonard, A Forgotten Kingdom, A Pelican Book, 1953.
- Wooley Leonard, Alalakh an Account of The Excavations at Tell Atchana in The Hatay 1937-1939, Oxford University, 1955.
- Yıldırım Nurgül, “Yeni Asurca Belgelerde Geçen Amedi Şehri”, Ankara Üniversitesi D.T.C.F. Dergisi 52/2-2012. s. 91-101.
- Yiğit Turgut, “Tabal” Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Sayı:3-4.Ankara Zadok Ran, The Ethno-Linguistic Character of the Jezireh, Weisbaden 1977.
- (Harita) Demir Çağında Suriye, Kuzey Mezopotamya ve Anadolu’da Kurulmuş Olan Geç Hitit ve Arami Krallıkları (Bryce Trevor 2012.)
- (Lev. I) Kilamuwa (Kulamuwa/Kuttamuwa Yazıtı (J. David Hawkins 1999)(Lev. II) Panamuwa Yazıtı(Simon B. Parker 1997)
