Author:
Abstract
Osmanlı Devleti’nde yolların bakım, onarım ve güvenliği ile meşgul olan geri hizmet gruplarından biri de derbentçilerdir. Derbent teşkilatları ana yolların kesiştiği, ıssız ve korunmaya muhtaç yerlerde kurulmuştu. Bu yüzden, yakın köylerde yaşayanlar bu derbentlere sağladıkları hizmetlerden dolayı bazen bir kısım bazen de tüm vergilerden muaf tutulmuşlardır. Derbentler sadece bölgenin ve ticaret yollarının güvenliğini sağlamak konusunda önemli noktalar olmakla kalmamış aynı bölgelerde yerleşim yerlerinin oluşmasını da sağlamıştır. 18. yüzyıldan sonra derbent teşkilatındaki bozulmalardan dolayı taşrada güvenliği sağlamak için zaptiye ve jandarma teşkilatları kurularak derbentlerin yaptığı işi icra etme yolunda yeni adımlar atılmıştır.
Bu makalede, Osmanlı derbent teşkilatının sahadaki somut örnekleri üzerinden anlaşılabilmesi için Tokat Zile’deki üç köyün derbent niteliği taşıyıp taşımadığı incelenmiştir. İncelemede hem tarihsel veriler işe koşulmuş hem de köylerin konumlandığı yerlerin coğrafi doğal yapısı ve topografyası değerlendirilmiştir. Elde edilen bilgiler ışığında Eskiderbent, Yeniderbent ve Belpınar köylerinin derbent niteliği taşıyıp taşımadığı, Osmanlı döneminde derbent teşkilatına dahil olup olmadıkları tespit edilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Derbent officers are one of the back service groups that are busy with the maintenance, repair and safety of the roads in the Ottoman Empire. Derbent organizations were established in desolate and needy places where main roads intersect. Therefore, those living in nearby villages were exempted from some taxes and sometimes all taxes due to the services they provided to these derbents. Derbents were not only important points in ensuring the security of the region and trade routes, but also provided the formation of new settlements in the same regions. After the 18th century, due to the deterioration in the derbent organization, new steps were taken to carry out the work of the derbent by establishing the police and gendarmerie organizations to ensure security in the provinces.
In this article, it has been examined whether the three villages in Tokat Zile have the characteristics of derbent in order to understand the Ottoman derbent organization through concrete examples in the field. In the study, both historical data were used and the geographical natural structure and topography of the places where the villages were located were evaluated. In the light of the information obtained, it has been tried to determine whether Eskiderbent, Yeniderbent and Belpınar villages have derbent characteristics and whether they were included in the derbent organization in the Ottoman period.