OSMANLI DEVLETİ’NDE CEBEHANE-İ AMİRE’NİN DONANMA LOJİSTİĞİNE KATKISI: CEBEHANE’DEN DONANMAYA GÖNDERİLEN MÜHİMMAT VE MALZEMELER (18. YÜZYIL)
Author :
Abstract
Cebehane-i Amire, Cebehane-i Hümayun ya da Cebeci Ocağı olarak bilinen Osmanlı Devleti’nin merkez cebehanesinde ordunun harp sahasında ihtiyacı olan askerî silah, mühimmat ve levazımatın imali, bakımı, onarımı ve muhafazası yapılırdı. Hakeza mühimmat üretiminde kullanılan malzemelerin ham maddeleri de mezkûr askerî sınaî kurumda saklanırdı. Başta harp sahası olmak üzere Osmanlı Devleti’nin sınırları içerisinde ihtiyaç olan yerlere silah ve mühimmat merkez cebehaneden gönderilmekteydi. İstanbul’da bulunan merkez cebehane, Osmanlı Devleti’nin silah üretim atölyesi olmasının yanı sıra ülke sınırları içesinde bulunan askerî mühimmatların kaydının tutulduğu bir denetim merkezi gibi çalışmaktaydı. Zira kuruluş yıllarından itibaren merkez ve taşra olmak üzere Osmanlı idaresi içerisinde yer alan bütün askerî kurum ve organizasyonların silah ve mühimmat ihtiyacı Cebehane-i Amire’den temin edilmişti. Bu yerlerden birisi de Osmanlıların deniz gücünü oluşturan donanmalardır.
Cebehaneden Akdeniz ve Karadeniz donanmalarına verilen mühimmat ve malzemeler Cebehane-i Amire Başmuhasebe Defterlerine kaydedilmekteydi. Mühimmat sevkiyatı Tophane-i Amire’nin bilgisi ve onayı ile gerçekleşirdi. Lakin donanmalara nakledilen askerî mühimmat ve malzemelerin çıkış noktası Cebehane-i Amire’dir. Bu nedenle mezkûr askerî sınaî kurum Osmanlı Devleti’nin deniz seferlerinin organizasyonunda ve askerî lojistik faaliyetlerinde önemli bir yere haizdir. Araştırma metninde Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nden elde edilen belgeler ışığında 18. yüzyılda Cebehane-i Amire’den Osmanlı donanmalarına verilen mühimmat ve malzemeler değerlendirildi. Osmanlı Devleti’nin harp gemilerine gönderdiği mühimmatın askerî lojistik ve sevkiyat bürokrasisi açıklandı.
Keywords
Abstract
In the central arsenal of the Ottoman Empire—known as Cebehane-i Amire, Cebehane-i Hümayun, or the Cebeci Corps—the production, maintenance, repair, and storage of military weapons, ammunition, and supplies required by the army on the battlefield were carried out. Similarly, raw materials used in the manufacture of ammunition were also stored within this aforementioned military-industrial institution. Weapons and ammunition required at various locations within the Empire's borders, particularly in active combat zones, were dispatched from the central Arsenal.
Situated in Istanbul, the central arsenal not only functioned as a major weapons manufacturing facility but also operated as a supervisory center responsible for registering all military munitions across the Empire. Since its establishment, the Cebehane-i Amire served as the primary source for fulfilling the arms and ammunition needs of all military institutions and organizations within both the central and provincial administrative structures of the Ottoman state. Among these institutions was the imperial navy, which constituted the maritime military power of the Empire.
Ammunition and supplies delivered to the Mediterranean and Black Sea fleets from the arsenal were recorded in the Cebehane-i Amire Başmuhasebe (Main Accounting) Registers. The transportation of such materials was executed under the knowledge and authorization of the Tophane-i Amire (Imperial Cannon Foundry). Nevertheless, the point of origin for all military munitions and materials dispatched to the naval forces was the Cebehane-i Amire. Accordingly, this military-industrial institution held a pivotal role in the organization of Ottoman naval expeditions and in the execution of military logistics operations.
This study evaluates the ammunition and supplies dispatched from the Cebehane-i Amire to the Ottoman naval forces during the 18th century, based on archival documents obtained from the Ottoman Archives of the Directorate of State Archives of the Republic of Turkey. The research further elucidates the bureaucratic structure and logistical processes underlying the supply and transportation of ammunition to Ottoman warships.
