10-15. YÜZYIL SEYYAH VE MÜSLÜMAN COĞRAFYACILARINA GÖRE İSTANBUL-SOHUM DENİZ GÜZERGÂHININ LİMAN ŞEHİRLE
Author :
Abstract
Karadeniz ilkçağlardan beri eski kıtanın bilinen bölgelerinden birisi idi. Lakin ilkçağlarda ve ortaçağların büyük bölümünde Karadeniz hakkında belirgin ve doğru bir tahlil yapılmamıştır. Zamanda geriye gidildikçe bu büyük deniz hakkındaki malumatların azaldığı, belirsizleştiği, yer yer efsaneler ile karışarak aktarıldığı gözlemlenecektir. Bu zamanlarda Karadeniz bilinir olmakla birlikte genellikle meçhul, gizemli ve korkulan bir denizdir. Karadeniz hakkındaki bilgiler zaman içerisinde üst üste konularak daha doğru gözlemler yapılabilecektir. Nihayet oluşmaya başlayacak olan bilgi birikiminin artmasında pek çok seyyah ve coğrafyacıların katkısı olacaktır. 10 ve 15. yüzyıllar arasında seyyah ve coğrafyacılar dünyanın çeşitli bölgeleri hakkında edindikleri malumatları aktaran farklı eserler ortaya koymuşlardır. Bu eserlerin vücuda getirilmesinde denizcilik faaliyetleri, elçilik görevleri, ticaret, siyasi sebepler gibi birbirlerinden farklı etkenler rol oynamışlardır. Her seyyah ve coğrafyacı Karadeniz hakkında malumat aktarmamış olmasına rağmen, bazıları Karadeniz şehirlerine bizzat gitmişler ve bulundukları şehirler hakkında çeşitli bilgiler sunmuşlardır. Söz konusu dönem seyyah ve coğrafyacılarının hazırladıkları eserlerde Karadeniz’in güney ve doğu bölgeleri hakkında yer alan bilgiler derlenirken önce İstanbul boğazından itibaren doğu yönünde Anadolu’nun kuzey batı ve kuzey doğusunda Karadeniz’e kıyısı olan bölgeler ve şehirler ele alınmıştır. Bilahare Karadeniz’in doğusuna kıyısı olan saha ve hakkında bilgi aktarılan şehirler ile tüm bu bölgelerin yakın çevresinde bulunan ve ilişki halinde olan diğer çevre kentler ve Kafkasya gibi coğrafyalar hakkındaki malumatlar değerlendirilmiştir.
Keywords
Abstract
The Black Sea was one of the well-known regions of the old continent since the early ages. However, an apparent and accurate analysis was not made about the Black Sea in the early ages and in most of the middle ages. As we go in back in time, it was observed that the amount of information about this great sea decreased, getting unclear and partly it was mixed with legends. At these time, although the black sea was known, mostly nameless, mysterious and fearful. In time, more accurate observation can be made by placing information about the Black sea. many travellers and Geographers were contributed to the increase of the accumulation of knowledge that was finally begin to form. Between 10 and 15. centuries, travellers and geographers have revealed many works which transferred the knowledge about various parts of the world. Different factors such as maritime activities, embassy duties, trade, and politics played an effective role in the creation of these works. Although not all travelers and geographers transferred information about the black sea, some of them went to the black sea personally and provided various data about cities that they were located in. In works that prepared by itinerants and geographers of the period in qestion, firstly, from the Bosphorus to the east direction, the regions and cities that have coasts to the Black Sea in the northwest and northeast of Anatolia were discussed, while compiling the information on the Southern and Eastern regions of the Black Sea. Afterwards, evaluated the information is about the area that has an eastern coast to the black sea, also cities which have transferred data, neighbouring and other related cities and regions such as the Caucasus.
Keywords
- AÇUGBA, Timur, Kronolojik Abhazya Tarihi, Çev: Oktay Chkotua, İstanbul 2015.
- AÇUGBA, Timur, Kronolojik Abhazya Tarihi, Çev: Oktay Chkotua, İstanbul 2015.
- AHMED B. YAHYA EL-BELAZURİ, Futühu’l Buldan (Ülkelerin Fetihleri), Siyer Yayınları, Çev. Mustafa Fayda, İstanbul 2013.
- AK, Mahmut, “İslam Coğrafyacılarına Göre Trabzon”, Trabzon Tarihi SempozyumuBildirileri, 6-8 Kasım 1998, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon, 2000, s. 23-34.……………., “Osmanlı Coğrafyasında İki Yer Adı (Bahr-i Kulzüm/Kurzüm) Üzerine”, İlmî Araştırmalar 2: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, İstanbul 1996, s. 7-12.
- AKKUŞ, Erol, Ordu Efsaneleri, (Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi), Ordu 2018.
- AKSARAYÎ, Kerîmüddin Mahmud-i, Müsâmeretü’l-Ahbâr, ,Çev. Mürsel Öztürk, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2000, s. 207.
- AKSOY, Fatih, Osmanlı Öncesi Dönemde Trabzon Şehri, (Fırat Üniversitesi SosyalBilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi), Elazığ 2009.AL-IDRİSİ, Nuzhat al-Mushtaq fi Ikhtiraq al-Afaq, Traduite de L’Arabe en Français P.A. Jaubertas Geographie d’Edrisi, 2. Cilt, Paris 1836-40.
- Arrianus’un Karadeniz Seyahati, Çev. Murat Arslan, Odin Yayıncılık, İstanbul 2005.
- ASCHERSON, Neal, Karadeniz, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2001.
- Assays from the History of Georgia, Abkhazia From Ancient Times Till The Present Days, Edited by J. Gamakharia, Translator K. Chogigidze, Tbilisi 2011.
- BALARD, Michel, La Romanie Génoisé (XIIE-Début du XVE Siècle) I, Atti Della Società Ligure Di Storia Patria, V: XVIII, Genova, 1978.
- BANIOTOPOULOU, Evi, “Exploring Mythologies and Urban Development in the BlackSea Basin: Aspects of City-Branding and Identity-Shaping in Contemporary Batumi”,Identity Studies in the Caucasus and the Black Sea Region, Vol. 6, Ilia State University, Tbilisi 2015, s. 130-156.
- BARBARO, Josaphat, Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2016.
- BAYRAKTAR, Sami, “Bafra ve Çarşamba’da Beylikler Döneminden Kalan TarihiYapılar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (Prof. Dr. Hamza Gündoğdu Armağanı), Cilt: 6, Sayı: 25, 2013, s. 111-139.
- BEDİRHAN, Yaşar, “Türkiye Selçuklularında Dış Ticaret", Turkish Studies-InternationalPeriodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/5, Spring 2014, s. 371-402.
- BİJİKSKYAN, Minas, Pontos Tarihi (Tarihin Horona Durdugu Yer Karadeniz), Çiviyazıları, İstanbul, 1998.
- BİLGE, Sadık Müfit, “Çerkezler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt. Ek-1, İstanbul 2016, s. 289-292.
- BOSTAN, İdris “Batum”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt.5, İstanbul 1991, s. 210-211.
- BROSSET, Marie F., Gürcistan Tarihi (Eski Çağlardan 1212 yılına Kadar), Çev: Hrand D. Andreasyan, Not/Yay: Erdoğan Merçil, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2003.
- BRYER, Antony -David Winfield, The Byzantine Monuments and Topography of ThePontos, Volume One, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington 1985.BUDGE, Sir Ernest Alfred Thompson Wallis, The Monks of Kublai Khan Emperor of Chinaor The History of The Life and Travels of Rabban Sawma, The Religious Tract Society, London 1928.
- CAHEN, Claude, “Ibn Sa‘id sur L‘Asie Mineure Seldjuqide”, A.Ü.D.T.C.F. Tarih Araştırmaları Dergisi, IV, 10-11, Ankara 1968.
- …………, Ruy Gonzales de, Anadolu Orta Asya ve Timur (Embaja a Tamor Lan), Çev: Ö. Rıza Doğrul, Ses Yayınları, İstanbul 1993.
- ÇAVUŞDERE, Serdar, 14. Yüzyıl İtalyan Kaynaklarında (Zibaldone da Canal, FrancescoBalducci Pegolotti, Pignol Zucchello) Türkiye Ticaret Tarihine Dair Kayıtlar,(Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş 2007.
- ………………………., Orta Çağ’da Venedik, Papalık ve Türkler 1243-1353, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2017.
- DAKUKLU, Hüseyin Ali, “Volga Havzasında Müslüman Bulgar Devleti”, Çev: Abdulhalik Bakır, Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, Ankara 2008.
- DİMAŠQĪ, Muḥammad Ibn-Abī-Ṭālib, Manuel De La Cosmographie Du Moyen Āge,traduit de l'arabe "Nokhbet ed-Dahr Fi 'Adjaib-il-Berr Wal-Bah'r", ed. M.A.P. Mehren,Copenhauge-Paris-Leipzigt 1974.EBU’L-FİDÂ, Takvîmu’l-Büldân: Ebu’l-Fidâ Coğrafyası, Çev: Ramazan Şeşen, YeditepeEL-GIRNÂTÎ, Ebû Hâmit Muhammet, Gırnâtî Seyahatnâmesi (Tercüme-i Tuhfetü’l-Elbâbve Nuhbetü’l-A’cab), Haz. Doç. Dr. Sadık Yazar, Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2015.
- EL-ÖMERİ, Şihabeddin Fazlulllah, Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım (Mesâliku’l-Ebsâr), Çev: Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2004.
- ESKİKURT, Adnan, “Ortaçağ Anadolu Ticaret Yolları”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 33, Güz 2014, s. 15-40.
- FALLMERAYER, Jakob Philipp, Trabzon İmparatorluğu Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2011.
- FROLOV, Aleksei-Irina Konovalova, “Reconstruction of the Black Sea Map in the Geographical Work of Abū al-Fidā”, e-Perimetron, Vol. 13, No. 1, 2018, s. 50-62.
- GEORGES PACHYMERES, Bizanslı Gözüyle Türkler, Çev: İlcan Bihter Barlas, İlgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2009.
- GÜR, Durmuş -Fatma Gür, “Hagios Phokas”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Sayı:3, 2016, s. 1-37.
- HERODOTOS, Herodot Tarihi, Çev. Müntekim Ökmen, Remzi Kitapevi, İstanbul 1991.
- HEYD, Wilhelm, Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, Çev. Enver Ziya Karal, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2000.
- HONIGMAN, Ernest, Bizans Devletinin Doğu Sınırı, Çev: Fikret Işıltan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1979.
- Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrikİle’l-Magrib, Yay. Haz. Viladimir Minorsky, Çev: Abdullah Duman, Murat Ağarı, İstanbul 2008.
- İBN BATTÛTA, Ebû Abdullah Muhammed, İbn Battûta Seyahatnâmesi I, Çev: A.S. Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2000, s. 439.
- İBN BİBİ, El-Evâmirü‟l- Alaiyye fi‟l-Umuri‟l- Alaiyye (Selçuk-nâme), Çev. Mürsel Öztürk, Cilt I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
- İBN FADLAN, İbn Fadlan Seyahatnamesi, Çev: Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2013.
- İBN HAVKAL, 10. Asırda İslam Coğrafyası, Çev: Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2017.
- İBN HURDAZBİH, Yollar ve Ülkeler Kitabı, Çev. M. Ağarı, Kitabevi Yayınları, İstanbulİBNİ ARABŞAH, Acâib’ul Makdûr Fî Nevâib-i Timur (Bozkırdan Gelen Bela), Çev: D.Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2012.
- İSTAHRİ, Ülkelerin Yolları, Çev: Murat Ağarı, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2015.
- ……………..., “Türkiye Selçukluları’nın 1223 Yılında Trabzon Üzerine DüzenledikleriSefer Hakkında Yeni Bir Kaynak ve Bazı Yeni Bilgiler”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar 2012, Sayı 28, s. 40-54.
- KEÇİŞ, Murat-Cüneyt Güneş, “Bizansın Anadolu’daki Yeni Düzeni: Thema Sistemi’ninOrtaya Çıkışı ve Problemler”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt:19, Sayı:43, Güz 2018, s. 95-107.
- KEMALOĞLU, İlyas, Altın Orda ve Rusya, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2015.
- KILIÇ, Sinan, “Liviopolis’den Şarlı’ya Beşikdüzü’nün Tarihi Coğrafyası”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi; (20), 2016.
- KING, Charles, Karadeniz, Çev. Zülal Kılıç, Kitap Yayınevi, İstanbul 2008.
- KOÇYİĞİT, Tahsin, “İbn Battuta’nın Karadeniz Seyahati Üzerine Bazı Mülahazalar”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IX., sayı 4, 2009, s. 53-73.
- KONUKÇU, Enver, “Komnenoslardan Osmanlılara Karadeniz Ereğlisi”, Birinci TarihBoyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, (13-17 Ekim 1986), Samsun 1988, s. 211-222
- ……………………, “Latinlerden Osmanlılara Kefken ve Çevresi”, Uluslararası GaziSüleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu–III, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli 2017, s. 469-488.
- KORYKOSLU HAYTON, Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı, Çev: Altay Tayfun Özcan, Selenge Yayınları, İstanbul 2015.
- KÖSE, Bayram Arif, “Ortaçağda Trabzon Limanının Tarihsel Coğrafyasının Siyasal Ve Ekonomik Sonuçları”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, (22), 2017, s. 9-42.
- KSENOPHON, Anabasis, Çev. Tanju Gökçöl, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1998.
- MAGOSCİ, Paul Robert, Şu Mübarek Topraklar (Kırım ve Kırım Tatarları), Çev. Ferit Burak Aydar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014.
- MARKO POLO, Marko Polo Seyahatnamesi I, Tercüman 1001 Temel Eser, 1976.MESUDÎ, Murûc-Ez-Zeheb (Altın Bozkırlar), Çev: D.A.Batur, Selenge Yayınları, İstanbulMIKHAIL PANARETOS, Panaret’in Trabzon Tarihi, Yay. Haz. A. Hahanov, Çev: Enver Uzun, Trabzon 2004.
- MILLER, William, Son Trabzon İmparatorluğu, Heyamola Yayınları, İstanbul 2007.
- MUHAMMAD IBN ABĪ-ṬĀLİB DİMAŠQĪ, Manuel De La Cosmographie Du Moyen Āge,traduit de l’arabe “Nokhbet ed-Dahr Fi ‘Adjaib-il-Berr Wal-Bah’r”, Ed. M.A.P. Mehren,MUKADDESÎ, İslam Coğrafyası (Ahsenü’t Takâsîm), Çev: D.A.Batur, Selenge Yayınevi,NICOL, Donald M., Bizans ve Venedik (Diplomatik ve Kültürel İlişkiler Üzerine), Sabancı Üniversitesi, İstanbul 2000.
- NİKİTİN, Afanasiy, Üç Deniz Ötesine Seyahat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2018.OKAY, Fadime, Schiltberger’in Hatıratı, (Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi), Afyonkarahisar 2009.OSTROGORSKY, Georg, Bizans Devleti Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, AnkaraÖZCAN, Kemal, Kırım Hanlığı’nın Kuruluş Süreci: Yarımadada Tatar Hakimiyetinin Tesisi, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı:5 (Bahar 2005), s. 26-36.
- ÖZSAİT, Mehmet, “İlkçağ Tarihinde Trabzon ve Çevresi”, Trabzon Tarihi SempozyumuBildirileri, 6-8 Kasım 1998, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon 1971, s. 35-45.
- ÖZTÜRK, Bülent, “Seyahatnamelerde ve Modern Literatürde Tios/Tieion ve Teritoryumu”, Mediterranean Journal of Humanities, II/1, 2012, s. 162-176.
- ÖZTÜRK, Hüseyin Sami, “Karadeniz Tarihi: Konuk Sevmeyen Deniz”, Aktüel Arkeoloji, Cilt:18, 2010, s. 92-99.
- ÖZTÜRK, Yücel, “Altınordu İmparatorluğu'ndan Osmanlı İmparatorluğu’na Bir DoğuAvrupa Başkenti Kefe”, Crimean Historıcal Review (Крымское Историческое Обозрение), No:1, Kazan-Bahçesaray 2019, s. 45-70.
- PARLAZ, Selim, Osmanlı-Ceneviz Ticareti (1450-1500), Archivum Ottomanicum, 34, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 2017, s. 139-152.
- RIFFENBURGH, Beau, Antik Dönemden Günümüze Haritacılar, Türkiye İş Bankası KültürROSSABI, Morris, Kubilay Han’ın Seyyahı (Rabban Savma ve Doğu’dan Batı’ya İlk Yolculuk), Çev: Ekin Uşşaklı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2008.
- RUYSBROECKLİ WILLEM, Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk 1253–1255, ed. P. Jackson, D. Morgan, çev. Zülal Kılıç, Kitap Yayınevi, İstanbul 2010.
- ………………….., Johannes, Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427), Çev: Turgut Akpınar, İletişim Yayınları, İstanbul 1997.
- SIMON DE SAINT QUENTIN, Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu 1245-1248, Doğu Akdeniz Kültür ve Tarih Araştırmaları Vakfı, Antalya 2006.
- SIMONIAN, Hovann, ”Hamshen Before Hemshin (The Prelude to Islamication)”, TheHemshin (History, Society and Identity in the Highlands of Notheast Turkey), ed. Hovann H. Simonian, Routledge, Oxon 2007.
- SUBAŞI, Ömer, “XI. Yüzyılda Tao-Klarceti Bölgesinde Türk Hâkimiyeti”, Turkish Studies, Volume 8/5, Spring 2013, s. 705-731.
- SÜMER, Faruk, “Anadolu’da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, Ankara 1969, Cilt: 1, s. 1-147.
- Şeyh el-İmam Şihâbüddîn Ebû Abdillâh Yâkūt b. Abdillâh el-Hamevî er-Rûmî el-Bağdâdî, Mu’cemü’l-Büldân, Cilt: 1, Beyrut 1977.
- TELLİOĞLU, İbrahim, Osmanlı Hakimiyetine Kadar Doğu Karadeniz’de Türkler, Serander Yayınları, Trabzon 2004.
- ………………………., Trabzon Rum Devleti (Komnenosların Karadeniz Hakimiyeti), Serander Yayınları, Trabzon 2009.
- TEMUR, Akın-Gazanfer İltar, Excavation Studies of Trabzon Akcakale (Kordyle) Castle,Academic Research In Social, Human and Administrative Sciences I, Ed. Bülent Cervis Tanrıtanır, Sevilay Özer, Gece Kitaplığı, Ankara 2018.
- TEZCAN, Mehmet, Klasik ve Ortaçağ Dönemlerinde Karadeniz ve Kafkasya, Serander Yayınları, Trabzon 2012.
- TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2004.
- TURAN, Şerafettin, “Karadeniz Ticaretinde Anadolu Şehirlerinin Yeri”, Birinci TarihBoyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, (13-17 Ekim 1986), Samsun 1988, s. 147-158.
- TÜRKER, Özgür -Rakkuş Karaduman, "XIII. Yüzyılda Moğol-Avrupa Diplomatikİlişkilerinde Yaşanan Dönüşümler ve Rabban Savma’nın Elçilik Misyonu", Prof. Dr. Feda Şamil Arık’a Armağan, Ed. Alparslan Demir, Gece Kitaplığı, Ankara 2018, s. 723-743.
- UYUMAZ, Emine, Sultan I. Alâeddin Keykubat Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasi Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2003.
- Uzun Hasan-Fatih Mücadelesi Döneminde Doğu’da Venedik Elçileri, Caterino Zeno veAmbrogio Contari’nin Seyahatnâmeleri, Çev: Tufan Gündüz, Yeditepe Yayınevi, İstanbulUZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2003.
- ………………………………………….., Bizans İmparatorluğu Tarihi, Çev: Tevabil Alkaç, İstanbul 2016.
- ………………………………………….., “Trabzon İmparatorluğu’nun Kuruluşu (1204-1222)”, Çev: Murat Keçiş-Murat Hanar, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Cilt:13, Sayı:47, Bahar 2018, s. 263-296
- YAKUBOVSKIY, Aleksandr Yuryevich, Altın Ordu ve Çöküşü, Çev. Hasan Eren, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2000.
- YILMAZ, Cevdet, “Bafra Vezirköprü Arasında Seyrüsefer Eyleyen Yelkenli Kayıkları”, Bütün Şehir Dergisi, Yıl 1, Sayı:2, Samsun 2015, s. 26-31.
- ………………….., Kitabı, Cilt: 2, Samsun 2012, s. 361-377.YÖRÜKHAN, Yusuf Ziya, Ortaçağ Müslüman Coğrafyacılarından Seçmeler (TürklerinYaşadığı ve Türklere Komşu Olan Bölgeler-İbn Hurdazbih, Ya’kûbi, İbn Rusteh, İbn Fâkih el-Hemedâni, Kudame b. Ca’fer, İstahri, İbn Havkal), Ötüken Neşriyat, İstanbul 2013.
- YÜCEL, Yaşar, Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar: Çoban-Oğulları Beyliği,Candar-Oğulları Beyliği, Mesalikü’l-Ebsar’a Göre Anadolu Beylikleri, I, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1991.
- ZACHARIADOU, Elizabeth A., ‘‘Pachymeres’e Göre Kastamonu’da ‘Amourioi’ Ailesi”,Çev: Zerrin Günal Öden, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı: XVI, İzmir………………………………...., “Sinoplu Gazi Çelebi”, Çev: Mehmet Akif Erdoğru, Tarih İncelemeleri Dergisi, XVI, İzmir 2001, s. 221-224.
- 278 Konrad Miller, Weltkarte des Arabers Idrisi vom Jahre 1154, Arabische Welt-Und Länderkarten, I. Band-2. Heft, Stuttgart 1926, Beau Riffenburgh, Antik Dönemden Günümüze Haritacılar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012, s. 15.
